Hekta på slekta

Å sitje gjerandslaus og berre sjå på folk, er slikt som gammalt folk kan finne på å gjere. Vi sit ikkje berre og glaner. Vi har opplevd nok til at det kan bli både ei festleg og ei kreativ stund.

Stasjonsmeisteren hadde gått av med pensjon etter femti år. Likevel kom han kvar dag til stasjonen og sette seg på benken utanfor. Han fekk naturleg nok spørsmål om kvifor. Han forklarte det slik: «Her kjem eit tog. Det gir eg fan i. Her kjem eit tog, det gir eg fan i…».

Pardon my french, som engelskmannen seier. Orsak også for at eg dreg inn noko så eksotisk som ein stasjonsmeister her det ikkje er skinnegåande køyregreier på lang lei. Historia er svensk, derfor bannskapen. Ho skal minne oss om at når ein er sjuogseksti, så gjer ein som ein vil.

Og det ein vil, er ofte å granske slekta. Og  det kan vi også gjere, om lysta er der. Ingen sjef sjefar lenger over oss. Som pensjonistar treng vi ikkje å pusse på fasaden heile tida, sjølv om mange gjer det. Vi har levd lenge nok til at alle  veit kva dei synest om oss. Å sitje gjerandslause på Sol kafé på blanke formiddagen og berre sjå på folk, kan sjå kjedeleg ut. Men berre noko som minner om eit kjent fjes i vrimmelen, kan vere underhaldning nok.

For djupt inne under sixpencen gøymer vi minne, erfaringar og ikkje minst historier vi har høyrt om både den eine og den andre. Vi sit der med kaffien og ser oss rundt. Når ein ung vågehals susar forbi på sparkesykkel slik at koner og kallar klistrar seg til husveggen og hyttar opprørte etter han med paraplyen, så veit vi at slik var både faren og bestefaren. Det blei no folk av dei også. Til slutt.

Ungjenta som kryssar  gata, vekkjer også sovande langtidsminne. Ho går akkurat slik  som ho Solgunn, som alle gutane i åttande klasse var forelska i. Ho må ha vore bestemora. Ja, ja, ho døydde alt for tidleg, ho Solgunn, men avglansen av henne finst framleis hos jenta som trippar forbi i hettegenser, svart neglelakk og med telefonen limt til øyret.

For den som har levd ei stund, blir det mange fjes å halde styr på. Skal ein greie å halde oversikta, må ein ha system. Det vanlegaste er å bruke slekta. Vi reknar oss tilbake til foreldre og besteforeldra for å plassere dei unge. Då er ei gardssoge god å ha.  Før trona slike oppslagsverk på heidersplass i alle bokhyller. Dei fleste banda såg ut som dei hadde kome rett frå trykkeriet. Men bandet med eiga slekt og naboane var alltid velbrukt og laus i ryggen.

 Med slik kunnskap innanbords kan ein knyte alt ein veit eller kanskje har høyrt eller synest ein kan hugse til trygg kunnskap. Gardssoga er lokalhistorie gard for gard. Det er nedteikna med stort engasjement av lokale flogvit og pensjonerte lærarar. Dei har granska kyrkjebøker og handskrivne brev og intervjua dei levande på kryss og på tvers.

 Denne kunnskapen gir eit makelaust grunnlag for ekstensiv  svoger-forsking, som ein gjerne kallar det når ein kombinerer  fakta med høgst personlege observasjonar. Som når nokon i nabolaget råkar ut for økonomiske problem, kan ein med gardssoga i hand slå fast at det sanneleg ikkje er første gong at nokon må gå frå gard og grunn i den slekta.

Berre gamle folk les i gardssoger no. Yngre folk lit på Facebook og Tik Tok der ingen pensjonert skulelærar har gått grundig gjennom opplysningane og luka ut mishugs og sjølvskryt. Framtidige slektsforskarar må leite i Arkivverket sjølve. Eller dei kan ta det heilt ut og gå til Jesu Kristi Kyrkje av Dei siste Dagars Heilage i Salt Lake City. Mormonarane har gjennom mange år prøvd å skaffe seg oversikt over kven som skal sleppe inn i Paradiset og har av den grunn bygd opp verdas største slektsforskingsbibliotek med fire milliardar namn.

 Slikt tenkjer vi også på når vi gomlar rosinbolle og kastar diskrete blikk etter den nye generasjonen. Livet er så fullt av paradoks! Det meinte også den irske forfattaren George Bernhard Shaw: «Ungdommen er ei fantastisk gåve. Berre så synd den blir sløsa bort på folk som ikkje er vaksne».