Påskemoratoriet (påskekrim 2021)

 

Kongens avrat (manus 1.  korr)

Kongens avrat. Så det er altså det vi er, knegga han, framleis med dommedagsrøysta til  Sverre Tom i øyra.

 Hilarius sat med altandøra open og såg bygdesenteret breie seg regntungt og dystert under seg. Det hadde vore ein triveleg kveld. Som vanleg, måtte han tilføye. Middagen hadde vore vellykka. Fire gamle vener – dei skulle eigentleg vere fem - rundt eit bord med god mat og drikke. Dei  same gode historiene og diskusjonane. Mange repetisjonar, mange ønskjereprisar og lattersalver. Samværet er det viktigaste, tenkte han. Han hadde servert bacalao. Han var ingen stor kokk, men ingen av gjestene hadde reagert på at kveldens klippfiskmåltid var kjøpt ferdig på Coop, berre ein tanke kustomisert med krydder og ekstra oliven. Tvert om. Han hadde fått ros for serveringa og heilt spesielt for den smakssterke Riohaen han serverte til. 

No hadde han følgt venene ned trappa og ut døra, der dei hadde teke farvel, ein tanke høglydt og overstadig muntert. Også som vanleg. Han hadde rydda og fått oppvaskmaskinen i gang. No strekte han seg godmett i sin femti år gamle Stressless, sjølvaste originalen frå 1970, som han brukte å skryte av til besøkjande. Han hadde kjøpt den då han som andre studentar frå bygda hadde sommarjobb på fabrikken på syttitalet. Då furumøblar tok over og skinnstolar i stål og skinn vart harry og heilt ute, vart stolen sett på loftet. Men den som samlar, den har, hadde Hilarius gratulert seg sjølv nokre tiår seinare då han forstod at stolen hans hadde blitt retro og på moten igjen. Ein mekanikar på fabrikken hadde hjelpt han med å stramme slark og fjerne knirk og ulyd. Så vart svingstolen plassert som sjølvaste kommandosentralen mellom TV og PC, peis, stereo og fjordutsikta, med Hilarius som operatør med alle fjernkontrollar innan rekkevidde.

Dei hadde tidleg vore samde om at møta deira skulle vere noko meir enn ein vanleg mannfolkmiddag. Det skulle vere ein viss standard. Propert antrekk. God mat og vin. Og ikkje minst, det skulle det vere ein førebudd og gjennomtenkt bordtale. Alt skulle gå på omgang.

Sverre Tom, sauebonde av lyst og legning og næringslivskontakt i Sparebanken, var den einaste som ikkje hadde jakke og skjorte på festen. For han var det ei prinsippsak. Med sitt kvite, viltveksande hår og skjegg og brennande engasjement for sau av alle rasar, gjekk han i  kortreist ull i helg såvel som i yrke. Denne kvelden stilte han i heimespøta genser av gammal norsk spælsau. Strikka av kona av ull frå eigen avl og av ein rase som for tjue år sidan var truga med total utrydding, som han brukte å understreke. I dag var det hans tur til å halde bordtalen og festlyden hadde gjort seg klar for hans uventa tankesprang med  hardtslåande bildebruk og omfattande avsporingar.

Som tradisjonen tilsa vart talaren klappa opp i ståande stilling då hovudmåltidet var over. Arket med stikkord som han hadde med, gav han fort opp sidan han hadde gløymt brillene. Han gjekk over til sin vanlege innfallsmetode og understreka sine poeng med store fakter og kraftig minespel. Han tok utgangspunkt i at han hadde hatt sin siste dag på jobben. Det var ein dag han hadde gledd seg til i mange år. No kunne han vere hobbybonde på fulltid. Han hadde forlate arbeidet i banken utan vemod. Men berre etter nokre månader hadde han merka at han hadde passert ein viktig milepel.

For det er ein slags slutt. Årane skal leggjast inn. Vegna sulast opp. Folk hadde alt byrja å gi han kompliment for at han var aktiv og såg sprek ut. Plutseleg blir det venta av oss at vi berre skal gå tur og løyse kryssord.  Vi blir ikkje rekna med lenger, klaga han. Og sidan resten av festlyden alt hadde hamna i pensjonistanes rekker, fann han det korrekt å ta temaet opp i plenum.

 Han byrja med å fortelje om faren, gardbrukar og møbelarbeidar, som hadde gjort trufast teneste i Heimevernet i mange tiår. Plutseleg  låg det eit brev frå heimeverndistriktet i postkassa. Dei takka for innsatsen og bad han snarast levere inn Mauser, ryggsekk og uniform. Faren hadde blitt ståande ved kjøkkenbordet, handfallen og vraka: «No er eg Kongens avrat.», hadde han sagt med underleg flat stemme. Han hadde brukt eit uttrykk som i mange hundre år hadde vore brukt om plattfotingar, svaksynte og andre som ikkje vart funne gode nok til å døy for fedrelandet. Han, lagføraren med både skyttarmerke og marsjmerke i eit skrin saman med mansjettknappane, var ikkje lenger si stilling verdig. Han var Kongens avfall. Eg må tilstå at eg no har litt av den same kjensla sjølv, sa Sverre Tom.

 Nei, no får du gi deg. Pensjonistalderen er ei sann velsigning, braut Fredrik Dale han av. For han hadde pensjonen kome som ei utfriing. Han hadde levd  eit omflakkande liv som reisemontør på dei sju hav. [KT1] No var det hus og heim og kokkekunst som opptok han. Og så kona, naturlegvis, som han insisterte på at han hadde forsømt gjennom eit langt liv. No vart ho servert overdådig lunsj fleire gongar i veka, endå ho alltid var på slankekur. Fredrik vart dunka i sida av i Robert, den fjerde i selskapet og lærar i grunnskulen: Eg tenkjer vi samlar opp kommentarane til slutt, sa  han og understreka korreksen med eit strengt lærarblikk.

Sverre Tom var ikkje den som let seg setje ut av kommentarar frå salen. Med ei røyst som frå grava samanlikna han pensjonistar med soldatar på veg mot det store slaget. Nære vener ligg att i vegkanten. Dei veit  dei ikkje kjem levande frå det. Men dei marsjerer.

Høyr svovelpredikanten: «Memento mori.» «Hugs du skal døy.» Ja, vi er klar over det der. Men vi likar ikkje å tenkje på det. Poenget? kom det utolmodig frå Fredrik igjen.

Poenget, Fredrik, er at vi må innsjå at vi er gårsdagens menn. Vår tid er knapp. Organismen er innstilt på self destruct. Med ei stor rørsle strauk Sverre Tom det gråsprengde håret bakover og eit rampete smil fekk det verbitne ansiktet til å sprekke opp i ein brei smil. Trygda kjem på konto kvar månad. Vi har kvitta oss med gjelda. Vi har ingen arbeidsgivarar som seier kva vi skal gjere. Vi er noko så sjeldan i vårt samfunn som frie menn.

Hear, hear, utbraut Fredrik, som augna ein happy ending.  Sverre Tom følgde opp:

Vi tilhøyrar ein stolt generasjon. Vi laga den beste musikken. Det var vi som stod bak ungdomsopprøret. Ja, kven andre enn vi var det som innførte den lange ungdomstida og  avviste maset om hatt og slips og jobb og ekteskap før vi var 25. Som pensjonistar: Ut av gyngestolen, opp på motorsykkelen. Og vi har tenkt å leve så lenge at vi kan vere opprørske og uansvarlege gamlingar minst eit par tiår til.

Applaus frå sofaen. Men plutseleg forsvann smilet hos Sverre Tom. Han nagla karane rundt bordet med eit mørkt blikk. No var han svovelpreikar igjen: Vi er frie, rike og uavhengige. Vi har tid. Vi har også samla erfaring og kunnskap - vi kan kanskje bruke ordet visdom - gjennom eit langt liv. Men kva brukar vi det til? Blandar vi oss i diskusjonen og politikken?  Nei, vi gjer ikkje det. Vi stikk pipa i sekk og brukar våre siste dagar på å ete småkaker framfor TV-en. Vi, den stolte protestgenerasjonen! Vi som skulle finne opp eit nytt og meir menneskeleg samfunn. Det var jo vi, dei frie og vise, som skulle stått på barrikadane. For miljøet. Mot aukande forskjellar. Mot fakta-forakt og utskjelling i sosiale media. Mot dei pripne, dei gjerrige og moralistane som synest alle som har gjort ein feil, må gå. Det må då vere lov å gå på ein smell! Det må då vere mogleg med eit moratorium!

Moria-kva?

Moratorium! Er du ikkje lærar, Robert? Det er slikt som vi i banken av til tyr til. Ein avtale om utsetjing, henstand, ein sjanse til. Nåde kanskje, som dei sa i gamle dagar. Sjølv innan finans er det rom for sunn fornuft. Sverre Tom runda av med eit uforsonleg åtak på byråkrati og skjemavelde, som gjestene ganske raskt mistenkte hadde si rot i eit etter hans meining heilt urettmessig avslag han hadde fått på ein søknad om tilskot til beiterydding i utmark.

 Applausen ville ingen ende ta. Glas vart heva. Moratorium - eit ord i rett tid! Det måtte ein sauebonde til for å kome på det. Ein moralsk salve, avfyrt med avsaga hagle, slo Fredrik gravalvorleg fast. Talen sette tema for samtalen over over kaffien. Diskusjonen skulle bli like utflytande som iskaka og det heile glei etter kvart umerkeleg over i ei hissig meiningsutveksling om trenarsituasjonen i Aalesund Fotballklubb.

 Så, plutseleg var det blitt seint. Det er ein dag i morgon, minte dei kvarandre om. Alderen krev sin rett. Etter eit halvt hundreår med dårlege erfaringar med nachspiel og seine kveldar hadde festdeltakarane omsider lært å avslutte selskapet i rimeleg tid. Dei hadde eit samrøystes vedtak på at middagen skulle byrje tidleg og avsluttast seinast klokka 23. Ytterplagg kom på. Dei takka kvarandre  for ein triveleg kveld. Hilarius følgde dei ned trappa og tok kvar og ein i handa.

 Så var huset tomt. Hilarius vart sitjande i svingstolen og lytta til  regnet og sønnavinden som ruska i fasaden. Han let blikket følgje ei rekkje bilar som blinka av frå fylkesvegen. Dei kryssa sentrum og fortsette oppover i lia der dei fordelte seg på dei tre gatene i byggjefeltet. Premieren for påskerevyen  var over. Revygruppa hadde halde det gåande gjennom tjue år med grovkorna buskismoro og godmodige parodiar. Det var framsyningar gjennom heile palmehelga. Ingen ting  er som å sjå folk ein kjenner herme etter folk ein også kjenner, tenkte Hilarius. Han hadde sjølv vore parodiert fleire gongar. Ei stor ære, hadde han sagt kvar gong, mellom samanbitne tenner.

Det var litt av eit påskevêr dei hadde fått. Ein så mild ettervinter hadde det ikkje vore i manns minne. Dei fem siste vekene hadde det nesten vore sommartemperatur. Påskeliljene var avblomtra. Syrinen stod i knopp nede ved Gamlebanken. Sauene hadde gått ute i fleire veker alt. For Hilarius var det greitt nok. Han skulle støype ei ny trapp mot gata og det var fint å sleppe frost. Men for påskeutfarten og kanskje også for klimaet, teikna det ikkje godt.

 Hilarius kasta eit nytt blikk ut verandadøra. Sjølve lyden utanfrå forandra seg. Det hadde blitt så stilt. Han retta opp stolen og strekte hals. Ei bilrekkje stod i kø framfor rundkøyringa på nordsida. No såg han at det også stod ei rekkje bilar på sørsida. Noko hadde stoppa trafikken. Kva det var, kunne han ikkje sjå. Området ved rundkøyringa var skjult av den nye Kiwi-butikken.

 I det same høyrde han ei sirene. Han sjekka klokka, 15 minutt på midnatt. Av gammal vane spratt han opp, for så å hugse at han forlengst var ein fri mann og ikkje lenger hadde ansvar for slikt. Men han kunne no alltids ta ein tur likevel. Litt frisk luft kunne ikkje skade, tenkte han og tok på seg den raude og blå allvêrsjakka og ei skjoldalue. Han gjekk ut døra og kom straks inn att for å henta det vesle lommekameraet han hadde liggjande på gangbordet. Berre i tilfelle.

 Duskregnet var av den typen som ein knapt nok merkar, men som gjer ein gjennomvåt på kort tid. Men vinden hadde løya. Då han runda butikken, såg han at det stod ein blinkande politibil på tvers av fylkesvegen. Ei uniformert kvinne sette ut sperrekjegler i vegbanen på sørsida av rundkøyringa. På andre sida stod ein gul ambulanse og stengde for trafikken frå nord.

Ambulansebilen hadde bakdørene opne. To kvinner i dei raude kjeledressane til utrykningstenesta  kom trillande med ei båre der det låg ein person, inntulla i eit varmelaken. Hilarius brøyta seg fram mellom dei skodelystne, men rakk ikkje heilt fram. Han måtte løfte kameraet med strake armar over hovudet for å få eit bilde av båra. Det tok ikkje lang tid før dei hadde fått den skadde på plass i ambulansen. Ei av kvinnene klatra inn saman med han. Den andre sette seg bak rattet. Så seig ambulansen forsiktig nordover på fylkesvegen, med blinkande blålys.

Helikopteret var alt i lufta, høyrde han. Før ambulansen hadde kome dei tre hundre meterane fram til landingsplassen ved ungdomsskulen, stod helikopteret på bakken. Det tok berre nokre minutt å flytte båra over i helikopteret. Så var det i lufta igjen og sette kurs beine vegen over fjorden mot sjukehuset.

 Hilarius såg over bilda han hadde fått. Han hadde eit litt tvilsamt eitt av båra som vart løfta inn i sjukebilen. Eit par bilde viste helikopteret i det det letta. Der var det i det minste gode fargar. Han tok eit nytt nærbilde av ulukkesstaden og sende alle bilda i avisa saman med ei tekstmelding: « Råna sentrum midnatt. Ein person frakta til Ålesund med helikopter etter påkjørsel. Sjåføren har stukke av. Sorry, dårlege bilde, men det var det eg fekk. NB: Siste bilde: Litt blod under skiltet på rundkøyringa. Resten får du ta med politi/sjukehus. Alle foto: Hilarius Vik.»

 Han snoka litt rundt for å finne augnevitne, men ingen hadde sett noko til ulukkesbilen. Dommen blant publikum var hard: Tenk å stikke av frå eit menneske som låg att hjelpelaus og sveva mellom liv og død.
 Ambulansen kom glidande tilbake til ulykkesstaden. Dei raudkledde kvinnene steig ut for å hente ei kasse med utstyr som hadde blitt ståande igjen på trafikkøya. Hilarius prøvde å stille spørsmål, men vart skarpt avvist: Dette får du ta med lensmannen! Politikvinna, som styrte trafikken og var i ferd med å opne vegen att, hadde han ikkje sett før. Truleg den nye vikar-lensmannen, tenkte Hilarius. Han var på veg bort for å helse, då ho fekk ein telefon. Ho sette seg inn i bilen og slo døra igjen etter seg. Hilarius kjende seg fuktig på beina og bestemte seg for å gå  heimover, då ambulansekvinnene passerte og han fanga opp ein replikk som ikkje var meint for han.

«Herregud, såg du korleis han såg ut? Dette er inga vanleg trafikkulykke. Det såg jo ut som han hadde blitt piska».

 

 

(laurdag)

Sentralen

Topsy hadde kvinka og skrapa ei stund før Hilarius greidde å kjempe seg ut av dei forvirrande draumesynene sine og kasta dyna til side. Klokka var over åtte. Det hadde blitt litt seint i går. Men opp måtte han, anten han ville eller ikkje. Fillebikkja skrapa med kvasse klør på den nymåla soveromsdøra. Han prøvde med roande tilrop og godsnakking medan han sat i underbuksa på sengekanten og sjekka nettavisa. Jøss ja, dei hadde faktisk brukt bildet hans av båra med den skadde. Og eitt av trafikkøya med ambulansen i bakgrunnen. Dei såg ikkje så ille ut heller, tenkte han. Takk til autofokus.

 Ja, no kjem eg, ropte han irritert til den kvinkande hunden. Hilarius var enkjemann og hadde budd åleine dei siste åra. Skulle han ha ein ny sambuar, var ein hyper og ganske overvektig veskehund på fire tynne bein det siste han ville ha valt. Men slik hadde det blitt. Topsy var hunden til mor hans. Dei elska kvarandre vilkårslaust. Men hunden kunne ikkje bli med då matmor hamna på skjerma avdeling på aldersheimen med tiltakande demens. Hilarius ville vere ein god son. Han kom ofte på besøk og hadde hunden med seg. Det var alltid den same rørande gjensynsgleda. Hunden spann på laminatgolvet og hoppa direkte opp i fanget til matmor. Så var det gråting av gjensynsglede og klemming og slikking. At mora berre av og til kjende att sin einborne son, var noko Hilarius berre måtte leve med.

No måtte dei ut. Hilarius tok på seg ytteplagg og joggesko, festa fleksilenka til halsbandet og rusla ut på gata etter den virrande bikkja. Han gjekk raskt, men Topsy drog likevel ivrig i bandet. Dei kryssa grøntområdet i sentrum, som eigentleg berre var ei eng og kanskje skulle bli park ein gong. Topsy fekk lette seg. Hilarius plukka opp resultatet i ein svart plastpose og stakk den i jakkelomma. Han kjende varmen gjennom kleda og sukka. Dei runda sentrum på nordsida og gjekk Sjøgata tilbake. Ein halvtime seinare var dei heime igjen. Topsy fekk sine terningar av brød med leverpostei. Hilarius sette på kaffitraktaren og gjekk i dusjen. Han smurde seg eit par blingsar med ost og sette seg til rette i svingstolen med kaffi og nettbrett. No var det endeleg kome litt meir nytt om  nattas hendingar. Avisa kunne fortelje at den tilskadekomne var ein mann i trettiåra. Tilstanden var kritisk og uavklara. Føraren av ulykkesbilen var etterlyst, men hadde ikkje meldt seg. Politiet oppmoda om tips frå publikum.

 Hilarius vart sitjande med avisene og skrolla raskt gjennom Facebook. Eigentleg hadde han tenkt å måle listene i det som skulle bli det nye kontoret hans på loftet, men det kunne vente. Han kjende seg litt tung i kroppen og i humøret. Han tenkte på Ragni. Ho hadde vore den livsfriske kona hans i meir enn tjue år då ho brått fekk ein aggressiv form for leverkreft. Ho døydde i løpet av to månader. Det var meir enn tre år sidan no.

 Han vart sitjande att heilt nummen i kropp og sjel. Den første tida tenkte han mest på dottera Trude Ellen, som hadde misst mor si. Ho sørga djupt. Så reiste ho tilbake til Bergen, til kjærasten og studiar. Først då slo sorga skikkeleg inn over han sjølv. Han hadde blitt plaga av grubling. Burde ikkje fastlegen ha sett sjukdommen før,  gjekk det ikkje for lang tid før ho vart kalla inn til sjukehuset til kontroll? Han merka det sjølv, tankane gjekk i spiral. Han hadde byrja å leite etter syndebukkar og var i ferd med å misse perspektivet. Han måtte skaffe seg eit prosjekt.

Prosjektet vart nytt hus. Som andre hadde også dei hatt villa med hage og dobbel garasje i byggjefeltet. No selde han huset og kjøpte eit lite kvitt trehus som stod til nedfalls i  Storgata. Eit hus med potensiale, som det heitte i salsprosjektet. Tomta var fin, men huset hadde stått på skade i mange år med lekkasjar gjennom taket og rotnande vindaugsrammer. Han leigde berre så mykje fagfolk som han måtte. Så gjekk han i gang med ei nesten manisk arbeidslyst. Han panelte om heile huset utvendig, la om skiferen på taket og bytte vindauga. Kjellaren vart fylt opp med stadig meir avanserte snikkarmaskinar. Sist haust hadde han måla og gjort ferdig hovudetasjen og til jul kunne han flytte ned frå det vesle kvistværelset som han hadde brukt både som soverom og stove det siste året.

 No var huset nesten innbudd, tenkte han. Han hadde satsa på ein nostalgisk stil, med smal staff-panel, profilerte lister og enkle musselinsgardiner framfor dei nye vindauga. Veggene var fulle av originalkunst, ganske tilfeldig utvald sidan størstedelen av bilda skreiv seg frå kunstlotteriet på den tidlegare arbeidsplassen. Ved utgangsdøra hang eit innramma broderi med tekst i prydeleg korssting. Det var julegåva frå dottera Trude Ellen i Bergen. Ho var godt i gang med ein master i Bergen samtidig som ho venta sin førstefødde om nokre månader. Memento mor di, hadde ho brodert med  kunstferdig snirklete bokstavar med lyseblått garn på naturfarga stramei. Det var hennar måte å minne han på at han måtte ta godt vare på farmora hennar.

Telefonen ringde. Det slo aldri feil ein laurdag formiddag. Som regel var det nokon som ikkje heilt hadde fått med seg at han hadde slutta i jobben som lokaljournalist. Stillinga hans vart aldri erstatta og han fekk framleis tips og reaksjonar til avisa som han sende vidare. Denne gongen var det ei dame frå Bakkemyra som klaga over at avisa ikkje var komen i postkassa. Han måtte gi dei ute i byen ei skikkeleg overhøvling, sa ho. Han lova å ta dei grundig. Neste telefon kom ei stund seinare då han var på besøk på aldersheimen. Mora og Topsy var heilt oppslukte av kvarandre, så han vart ikkje sakna då han smatt ut i korridoren med telefonen mot øyret. Det var ein opptrekt sauebonde frå Vinkeldalen som hadde blitt fråstolen 50 meter sauegjerde. Splitter nytt! Og sauene over alle haugar. Kor vondskapsfulle kunne folk bli! Hilarius svara med nokre medfølande grynt medan han skreiv tipset ned  i ein sms til vaktsjef. Då dei skulle gå, prøvde han å gi mor si ein avskilsklem. Ho rygga litt skeptisk tilbake, før ho såg nøye på han og smilte fjernt.

Heime reira han seg i Stresslessen for å gå gjennom papiravisene. Det var fort gjort. Det var feriemodus over alt og avissidene var fulle av førehandsprodusert hermetikk. Regionavisa var full av hjartevarmande reportasjar om tapre gamle og sjuke og dei vanlege portretta av sunnmøringar med suksess. Ein fjellvandrar kunne fortelje at han hadde gått på sju fjelltoppar på over tusen meter i løpet av 24 timar. Elles var det mest gammalt nytt og lunka lyr, som gamleredaktøren brukte å seie.
Hilarius hadde duppa litt i stolen og drøymt vondt om mangfald og einfald i media, då telefonen ringde endå ein gong. Denne gongen var det lensmann hev vore, Ove Herlofsen. Han var på Gardermoen og skulle snart om bord i eit fly til Miami der han skulle gå om bord i eit cruiseskip. Han hadde spandert eit fjorten dagars cruise i Karibia på seg og kona  – all inclusive.  Så pass ville dei unne seg no når han skulle gå av for aldersgrensa. Men så vart det naturlegvis trubbel og hickups, sa Herlofsen, som alt no blanda nordnorsken sin med amerikansk.

 Herlofsen hadde gjort sitt og meir til før han reiste, understreka han. Men ka farsken slags hjelp var det i det, når andre som var høgare på strå  bestemmer noko anna. Han hadde gjort alt klart til å ta imot etterfølgjaren frå Sørlandet. Han hadde rydda tid til å gi henne ei skikkeleg innføring i jobben og distriktet. Men så vart det plutseleg behov for henne i den gamle jobben. Politimeisteren hadde beordra henne til å arbeide ei veke til. Utan å snakke med meg! Det var grunnen til at ho ikkje kom seg oppover til Møre før Herlofsen måtte reise. Han måtte nærast leggje nøklane til lensmannskontoret under matta! Ho hadde ikkje før låst seg inn på kontoret, før ho fekk den stygge påkøyrselen i midt i fanget. Ho hadde ringt han og klaga si naud. Ikkje kjenner ho folk og ikkje kjenner ho terrenget. Og ingen i politidistriktet hadde tid til å hjelpe henne. På hyttetur heile gjengen!

 Det er skikkeleg synd på dama. Derfor spør eg deg rett ut, Hilarius. Kan du ikkje ta ein prat med henne. Gi henne nokre tips om folk og land og usuals suspects. Du vil sette pris på det. Det er ei triveleg og pen dame. Og einsleg, sa Herlofsen. Ka du trur?

Eg? spurde Hilarius, overraska over spørsmålet. Han som i alle år hadde lirka og godsnakka og masa på lensmannen for å  få vite det han hadde bruk for som journalist. Han hadde alltid klaga over treigingen Herlofsen som var så påhalden med det han visste. Dei hadde kjent kvarandre på tennene og hatt mange friske kranglar gjennom eit par tiår. Det hadde blitt ein slags gjensidig respekt av det. Hilarius nølte, men sa OK til slutt. For gammal uvenskaps skuld. Så sant det ikkje kom i konflikt med hans journalistiske integritet, hadde han lagt til. So help you God, flira gamlelensmannen. Men no var det avgang for Amerika-flyet, så han måtte legge på. Du får hygge deg der oppe i regnet, helsa han. SS Seabourn. Here we come!

Hilarius misunte han ikkje cruiseferien. Storarta mat og drikke. Flotte basseng, ja vel. Men det var ikkje noko for han. Ingen stad å stikke av! Han hadde sett cruiseturistar vindaugsshoppe ivrig i ein Jokerbutikk før stengetid i ei av turistbygdene inne i fjorden. Han tok som eit teikn på at det ikkje var særleg spennande om bord. Nei, då var det betre med ein tur til fjells, tenkte han og la seg tilbake i stolen og og kalla fram eit indre bilde av nysnø og einslege skispor i nysnø mellom bratte fjellsider.

 Han bråvakna etter ein time og spratt opp, litt beskjemma. Så gammal var han då verkeleg ikkje at han måtte sove middag. Og ute var det vått og grått framleis. Han gjekk lauseleg over stovegolvet med støvsugaren, tømte oppvaskmaskinen og  gjekk ut med søpla. Så sjekka han nyhenda igjen. Det var nye meldingar, men ikkje noko nytt. Bilføraren som stakk av, hadde ikkje meldt seg. Situasjonen for den skadde var framleis kritisk og usikker.

Nei, når media ikkje leverer, får ein gå til dei som veit, tenkte Hilarius. Han sneik seg forsiktig ut døra med sko og jakke i handa for ikkje å vekkje Topsy. Han gjekk nedover mot Solvang kafé. Det var naturlegvis berre gamlingar som han som brukte dette namnet. For førti år sidan var kafeen på hjørnet av Storgata og Kyrkjegata vidkjend langt utanfor kommunegrensene for sin utsøkte seilarpatent, karbonade med løk og sjømatkabaret. Seinare hadde lokala vore brasseriet New York, kinarestauranten Yang-Tse og ei kort tid også ein påkosta sushi-restaurant med namnet Bris. No var kafeen innreidd som fotballpub med namnet Sentralen. Menyen var grei: Øl var hovudrett og kunne supplerast med enkel eihandsmat av typen burger, pizza og taco. Kanskje med unntak av den påskestengde sysalen på møbelfabrikken, var ingen stad meir oppdatert på lokale saker.

Hilarius skuva opp den tunge døra og myste inn i lokalet. Fire eldre karar sat saman rundt eit bord like innanfor inngangen med kaffikoppar og aviser mellom seg. Dei hadde capsen på og ytterjakkene hengande på stolryggen. Eit ungt par sat og såg kvarandre i auga under hjortehovudet inst i lokalet. Men det var rundt langbordet framfor den flimrande storskjermen det var folksamt. Ein fotballkamp var i gang, men publikum følgde berre kampen i augnekroken. Lyden av publikumsbrus og skrålande reporterar var skrudd helt ned. Det var høgst uvanleg. Dagens store tema var ulykka på fylkesvegen kvelden før.

Det tok ikkje lang tid før Hilarius fekk si oppdatering. Den tilskadekomne var Jostein  Skare, 32 år gammal, fortalde ein kar som Hilarius etter kvart forstod heitte Ole Johan. Han og Jostein var kjenningar og arbeidskameratar på Kraftverket. Han hadde akkurat ringt sjukehuset. Han hadde teke ein spansk ein og gitt seg ut for å vere pårørande. Jostein var operert, hadde han fått vite, men han sveva framleis mellom liv og død.

Ja så, det var Jostein, tenkte Hilarius. Litt av ein ulykkesfugl. Tragisk barndom. Psykisk ustabil mor som hadde nok med seg sjølv. Ein far som han aldri hadde møtt. Han hadde ikkje hatt det særleg godt i skulen. Han hadde vakse opp til ein lang og beinete ungdom som så snart det var fysisk mogleg også la seg til med eit buskete skjegg for å matche ein stor og stri hårmanke. Viss nokon presenterte han for nokon han ikkje kjende, var sjansen stor for at han spurde dei om han skulle banke dei.

Det var stort sett tomme ord. Eigentleg hadde han vore ganske snill og kontaktsøkjande bak den fiendtlege maska, meinte Hilarius å vite. Men dei siste åra hadde han utvikla ein veldig aggresjon, spesielt mot flyktningar og asylsøkjarar. I alle fall ved eitt tilfelle hadde hab stått og ropa truslar utanfor flyktningbustadene og skapt frykt blant dei som budde der. Han kunne vere frykteleg stygg i kjeften.

 Jostein hadde vore innom puben like før ulykka, kunne karane fortelje. Han hadde forlangt øl, men blitt nekta, fordi han var full før han kom. Han hadde protestert og brukt grov munn mot Magnhild bak disken. Men Magnhild hadde vore ute ei vinternatt før. Ho stirte tilbake og peika på døra. Slik hadde dei blitt ståande, heilt til Jostein etter kvart bøygde unna for det sterke blikket til den myndige vertinna og marsjert bannande ut. Det hadde skjedd sånn pluss minus klokka halv tolv, opplyste ein blankskalla kar i oransje arbeidstøy som det stod Stokke Vedproduksjon på. Sidan var det ingen som  hadde sett noko meir til han. Ikkje før han låg livstrugande skadd på rundkøyringa. Han må ha prøvd å krysse riksvegen og blitt teken på horna av ein bil. Og så hadde føraren fått panikk og stukke av.

Så snudde alle seg imot han som sat øvst ved fotballbordet for vidare kommentar. Det var overraskande nok Effeffeff, innehavar av firmaet Fure Maskin, ein mann som sjeldan var å sjå på pub. Han var fotballtrenar for aldersbestemte klasser, men ikkje medlem av den harde kjernen i fotballmiljøet. Han var innkalla og plassert ved fotballbordet fordi han hadde noko å fortelje. Det var nok ikkje mange andre rundt bordet som var gamle nok til å hugse korleis den no middelaldrande og på alle måtar skikkelege familiefaren fekk aukenamnet sitt, tenkte Hilarius. Det må ha vore på åttitalet. Unge Fure hadde vore på tur med kameratar til Lillehammer. Der hadde han, som så mange andre sunnmøringar i ungdommeleg fullskap rota rundt på uterestauranten Terrassen. Han hadde blitt  stoppa av ein uniformert politimann som ville ha namn og nummer. Den gongen stamma han litt når han vart stressa, den gode Frode Fure og det einaste han fekk fram var FFF. Full før frukost, hadde politimannen foreslått, til stor jubel frå kameratane.

No sat Effeffeff her som kronvitne. Han hadde fortalt historia flere gongar før og denne gongen direkte til Hilarius. Han hadde kome frå Oslo med siste flyet i går kveld. Kona og ungane var på hytta, så han hadde sett frå seg bilen og tenkt å ta seg eit par øl på puben. Han hadde gått heimover kanskje fem minutt etter at Jostein hadde slengt døra igjen etter seg.

Dei må ha gått same løypa. I alle fall hadde han blitt førstemann på ulykkesstaden. Det var ingen andre der. Jostein låg bretta rundt pilskiltet på trafikkøya ved rundkøyringa. Det var blod over alt. Han la den livlause mannen i stabilt sideleie og ringde ambulanse og politi. Jostein hadde tydelegvis treft det solide trafikkskiltet med brystpartiet i stor fart. Det var tydeleg at han hadde blitt påkøyrt. Men det som var så underleg, var at han blødde kraftig også frå ryggen. Fleire lange sår hadde blødd gjennom kleda både på ryggen og låra. Dette var skader han ikkje kunne ha fått ved ein påkøyrsel, trudde Effeffeff. Det hadde han naturlegvis også fortalt til politidama som hadde spurt han ut i dag tidleg.

 Og kva sa ho, spurde Hilarius.

 Ikkje så mykje. Men ho noterte i alle fall flittig, sa Effeffeff.

 Døra gjekk opp igjen med eit lite klemt og Arne Fiskvik kom inn. Han såg alvorleg og ansvarsmedviten ut. Han kjøpte kaffi ved disken, drog ein stol med seg til fotballbordet og sette seg i utkanten av krinsen. Ei veldig, veldig stygg sak, sa han og rista sorgsamt på hovudet.

Arne Fiskvik – Fisken blant bygdefolket - var ingen vanleg pubgjest. Når han viste seg der, var det noko han ville. Han var høg og mager, med kvitt uregjerleg hår og eit brunbarka skarpskore andlet. Ein vakker eldre mann, ville mange seie, og han uttalte seg med tyngde og autoritet. Han har mykje vit, ingen tvil om det. Det er kvaliteten på vitet eg tvilar på, hadde gamleordføraren sagt om han  ein gong.

Fisken hadde vore innom puben tidlegare og var fullt orientert. No hadde han snakka med fleire, både helsepersonell og andre kloke folk, kunne han fortelje. Det var ikkje tvil. Det vi står framfor her, er brutal mishandling.

Sivilingeniøren hadde hatt ein karriere som seljar og konsulent, først i handelsflåten og seinare i oljen. Han hadde hatt familie og hus i Sandnes. No var visst ekteskapet slutt. I alle fall var han åleine då han kom flyttande tilbake til heimbygda. Han var først og fremst ein brennande motstandar av  innvandring. Men i motsetnad til sine eldsprutande meiningsfeller i kommentarfelta, unngjekk Fisken skjellsord og karakteriseringar. Hatprat var uakseptabelt. Dei reine fakta snakka for seg sjølv, brukte han å seie. Det hadde gitt han ry som seriøs og truverdig. Han stod fast på at grensene måtte vere hermetisk stengde for alle flyktningar og asylsøkjarar. Dei som hadde fått sleppe inn, måtte ut, så sant det var praktisk mogleg. No var han ikkje motstandar av å hjelpe folk i naud. Men det måtte i så fall skje i deira eige land, men ikkje slik at det vart nødvendig å auke u-hjelpa. Det vart kasta vekk alt for mange milliardar av skattebetalarane sine pengar på byråkrati og dårlege prosjekt i utlandet, hevda han i sin imponerande produksjon av lesarinnlegg og daglege Facebook-oppdateringar.

Arne Fiskvik var aktivist og strateg. Han tok på seg verv i pensjonistlaget og var aktiv i kyrkjelyden. Han sat saman med basardamene i gangen utanfor samvirkelaget med sine flygeblad og underskriftslister og han hadde sine tilhengarar. Han var heller ikkje utan framgang blant pubgjestene, men her møtte han eit mindre saktmodig publikum og kunne til tider oppleve krapp motvind frå folk han hadde rekna med var på hans side.

No nippa han ettertenksamt til kaffien og oppsummerte med stillferdig patos, slik han såg det: Vi kan heilt sikkert slå fast at det ikkje  var ei ulykke. Korleis skulle Jostein elles ha fått desse skadane i ryggen? Spørsmålet er ikkje om det har skjedd noko kriminelt, men kven som er gjerningsmennene?   Kven har motiv?

Det vart mumla rundt bordet. Ingen ville vere den som sa det. Men dei ante kva som kom.

Det vi veit, er at Jostein hadde fiendar. Han har alltid hatt lett for kome i klammeri med folk. Vi veit at han stod og skreik ukvemsord utanfor flyktningbustadene for nokre veker sidan. Det er forståeleg at flyktningane har blitt skremde. Så har dei kanskje rotta seg saman og bestemt seg for å slå tilbake, sa han.

Det der er ganske spekulativt, la Hans Erik imot. Han var nyskilt lærar og nykommar i pubmiljøet. Respektert for store fotballkunnskapar, men ein tendens til å snakke til vaksne menneske på same pedagogiske måten som han snakka til tredjeklassingane, hadde så langt gjort det vanskeleg for han å bli fullt integrert i miljøet.

Saka må naturlegvis etterforskast av politiet, men strengt tatt er det vanskeleg å tenkje seg kven andre som skulle ha motiv, sa Fiskvik roleg. Det vart tenkt grundig rundt bordet. Å stikke av frå ein påkøyrsel, det er trass alt veldig grovt. Dei færraste ville forlate eit alvorleg skada menneske på den måten. Om dei då altså ikkje hadde noko endå alvorlegare å skjule. Flyktningane kjem frå land utan fungerande rettsstat og politi. Hemn er ein del av deira kultur. Dei har tradisjon for å ta lova i eiga hand, sa Fiskvik.

 Eg forstår ikkje heilt, sa ein ung kar i svart bomberjakke og bleika lugg. Meiner du at nokon skulle ha banka opp Jostein midt i sentrum og så køyrt på han etterpå. Det hadde no heilt sikkert nokon lagt merke til.

Det har du rett i, sa Fiskvik. Men kva om han vart dregen inn i ein bil og køyrt til ein avsides plass og mishandla der? Så kunne dei køyrt han tilbake og kasta han ut i fart ved rundkøyringa. Fisken pensla ikkje ut teorien i detalj. Det overlet han til pubgjestane. Det vart nikka rundt bordet. Det kunne ha skjedd. Mishandling ville forklare dei uforklarlege såra på kroppen og at bilføraren var over alle haugar.

 Men ingen av flyktningane har bil. Dei kjenner ingen med bil ein gong, sa kvitluggen i bomberjakka. Men dei kunne ha bestilt nokon utanfrå. Ein torpedo er berre eit par tastetrykk unna i våre dagar, parerte Fiskvik.

 Men då må dei både  pengar og kontaktar. Og det skal det vel godt gjerast at flyktningane har hatt, sa Effeffeff tvilande.

Jostein er ingen rasist, ikkje eigentleg. OK, no hatar han alle flyktningane. Alle utlendingar eigentleg. Vi veit kvifor han er så forbanna på dei: Sahid.

Kvitluggen i bomberjakka hadde vendt seg direkte til Hilarius og forklarte, som til ein nykommar i bygda. Jostein hadde møtte ei jente på ein tur til  Thailand. Ho heitte Sun og var naturlegvis alt for pen for han. Ho kom flyttande og dei budde også i lag eit par månader. Det gjekk naturlegvis ikkje. Jostein har jo aldri vore heilt tam. Ho flytta ut. Etter ei stund slo ho seg i lag med Sahid – flyktning frå Palestina som jobba på eit verft i Ulsteinvik. Dei bur der forresten framleis, kunne han opplyse. Han hadde nettopp møtt dei på Moa. Sahid trilla barnevogn.

 Jostein var naturlegvis sjalu som faen.  Og så la han heile Midtausten for hat, sa kvitluggen.

 Og Afrika. Og Sør-Amerika. Og resten av verda, eigentleg, supplerte Hans Erik.

Hilarius var der for å lytte. Han hadde høyrt det han ville. Her er mange lause trådar. Men vi får no sjå  kva politiet kjem fram til. Det er ikkje sikkert at vi har det fulle og heile bildet enno. formante han snusfornuftig og takka for orienteringa.

 Som om vi ikkje skulle ha lov til å diskutere, høyrde han Fisken seie lågt og konspiratorisk medan Hilarius stod ved disken og betalte. Han orka ikkje å gå tilbake og svare. Fisken hadde alltid hatt eit spesielt agg mot den han oppfatta som den lokale representanten for mainstream media og fake news. Han snakka og skreiv ofte om venstrevridde journalistar som hindra sanninga i innvandringsdebatten. Det er som det alltid har vore. Vi er på full fart mot svenske tilstandar. Og vi som vil rope varsku, blir knebla, sa Fisken.

 Knebla? Eg skal no vedde på at du har fylt fleire spaltemeter det siste året enn nokon annan her, protesterte Hans Erik medan Hilarius drog pubdøra stille att etter seg.

 

 

(Palmesøndag)

Palmesøndag

 Eitt av dei sikraste teikn på aldring, er at kroppen hadde blitt avhengig av regelbunden fysisk fostring. Men det kunne ha vore verre, tenkte Hilarius.

 Han var ein svoren tilhengar av motbakkar og frisk luft og hadde han ein intens motvilje mot treningsapparat og formålslaus springing, roing og sykling. Skulle det sveittast, skulle det vere på ein tur der ein kom av flekken. Når ein bur i eit storslått og variert landskap med fjell i alle storleikar og vanskegrader, var det ikkje å fatte at folk gjer seg avhengig av romaskinar og tredemøller for å halde seg i form.

Men, dei om det, tenkte han. Ikkje ein gong på denne skoddegrå palmesøndagen hadde han ikkje forsømt sin vanlege helgetur. Han gjekk først opp på Høgda. Så hadde han kryssa eit skogkledd dalføre og var innom eit par setrar  før han gav seg i kast med den ganske bratte oppstiginga til Kollen. Det var duskregn og etter kvart grauttjukk skodde. Då han endeleg nådde toppen, der ein til vanleg hadde eit strålande rundskue over øyane og like til havs, var sikta så dårleg at han knapt såg femti meter framfor seg.  Det galdt å halde seg på den opptrakka stien. Men det hadde vore ein fin tur, trass alt. Han hadde nokre indre puslespel som han hadde bruk for å sortere og leggje på nytt. Og det meste verka ein anelse meir overkomeleg no, kjende han medan han ranga av seg dei våte kleda og hengde dei til tørk på vaskerommet.

På heimvegen hadde han lagt merke til at det var lys på lensmannskontoret i Almegården.  Den nye lensmannen sat tydelegvis og vansmekta på eit framandt kontor utan nokon å snakke med. Kanskje var det i dag han skulle gjere som han hadde lova Herlofsen og forbarme seg over henne, tenkte han.

Han bytte til jeans og skjorte, slengde på seg allvêrsjakka og rusla nedover gata. Det var framleis lys på lensmannskontoret. Han slo telefonnummeret og fekk ei  kvinnestemme med sørlandtone på tråden. Hilarius presenterte seg.

Ja, hei. Og takk og lov, hadde eg så nær sagt.  Herlofsen sa han ville spørje deg om hjelp. Har du tid til ein liten prat, kanskje med ein gong?

 Absolutt, sa Hilarius. Eg står like utanfor.

Døropnaren drog den tunge ståldøra opp med ein murrande lyd. Dei kvite gipsvegger i korridoren var grelt opplyst av ei lang rekkje lysrøyr i taket. I andre enden av korridoren venta ei ny ståldør med eit skilt som fortalde at kontoret var ope for publikum tysdag og torsdag mellom 11 og 14. Det murra igjen i ein døropnar. Innanfor stod de nye lensmannen og tok imot med eit strålande smil.

 Så det er her vårt nye nærpoliti forskansar seg, sa Hilarius smilande. Han hadde ikkje vore innom sidan ombygginga av dei no så tungt befesta lokala. Det er så utriveleg her. Eg kjem ut.  Lat oss møtast på bakeriet, hadde Herlofsen sagt dei siste gongane dei hadde snakka saman ansikt til ansikt.
 Gamlelensmann Herlofsen hadde runda aldersgrensa og sa akkurat det han meinte om den nye politireforma og alle andre påfunn som han meinte vart trædd  ned over hovudet på han utan at nokon spurde han til råds. Den påtvinga oppgraderinga, som gjorde lensmannskontoret utilgjengelege for folk, var berre eitt av ankepunkta. Spesielt fordi det låg i korta at kontoret likevel skulle leggjast ned og politiarbeidet sentraliserast i store avdelingar til medarbeidarar som korkje kjende geografien eller folk.

 Herlofsen var av gamletypen og  kjend for å stille i tøflar og lusekufte på kontoret. Berre når det var alvorlege saker i gjære, tok han på seg politilua for å understreke lensmannsverdigheita.  Edle Lerche var ein meir moderne type politi. Ho var rank og tettbygd, sporty kortklipt og kledd i turbukse og fleecejakke med politiet sin logo på og mangefarga stripete tjukkeraggar på beina. Ho tok Hilarius i handa og rista ho opp og ned nokre gongar. No gler eg meg til å pumpe deg, lo ho og vinka han inn på lunsjrommet. Ho plasserte nokre pappkrus med kaffi og ein halveten pakke Gull-kjeks mellom dei. 

Hilarius hadde naturlegvis lese intervjuet som lokalavisa hadde hatt med henne nokre veker tidlegare: Politijurist frå Kristiansand, 57 år gammal. Eventyrlyst og slektsband til Sunnmøre var årsaka til at ho hadde brote opp frå ein god jobb og flytta nordover. Ja da, ho hadde behov for forandring, supplerte ho overfor Hilarius. Men overgangen hadde blitt litt brå. Ho hadde kome seinare enn planlagt. Likevel var ikkje husværet hennar klart då ho endeleg kom. Flyttelasset måtte ho setje i garasjen. No sov ho i ei campingseng inne på arkivet.

 Men det var ikkje problemet. Som ho hadde sagt til Herlofsen, ho  kjende seg litt lost. Ho var van med å ha ein stab rundt seg. Her var ho mutters åleine. Ho hadde aldri vore her før, så geografien var ukjend. Folk og lynne endå meir. Tidlegare på dagen, fortalde ho, hadde ho teke med seg kartet og køyrt ein tur for å få eit inntrykk av kommunen. Ho hadde knapt nok sett ein ting på grunn av skodda.

Ho hadde ho så vidt fått låst seg inn på kontoret, då meldinga kom om ulukka på fylkesvegen natt til laurdag. Ho ante ikkje kvar utstyret var. Ho fann heldigvis nøklane til utrykningsbilen i ei skuff. Ho hadde raska saman nokre kjegler og merkeband og rykka ut. Det einaste eg fekk gjort,  var å passe trafikken. Heldigvis var det andre etatar som visste kva som skulle gjerast. Men laurdag morgon hadde media byrja å ringe. Ho hadde sagt minst mogleg ,sidan ho kjende seg slik på gyngande grunn, lo ho litt brydd.

 Men du får vel litt hjelp frå politidistriktet?

 Dei ringer til meg og spør kva som skjer! Eg må prøve å halde stillinga til over påske, seier dei. Ho hadde hatt ein del vitne til avhøyr i løpet av laurdagen. Men det var ei sak med mange ukjende. Og ho var usikker på kvar ho skulle ta til.

Dei drakk kaffi og summerte fakta. Ei trafikkulykke, såg det ut til. Føraren i ulykkesbilen hadde stukke av. Ulukkesbilen, som må ha kome frå sør, hadde truleg fått skader i påkøyrselen. Vitne er etterlyst. Til media hadde ho understreka at politiet etterforska saka breitt.

Ting tyder på at saka er endå meir komplisert, sa Hilarius.

Nettopp.. Men dette går du ikkje vidare med, altså! Sjukehuset har akkurat antyda at ikkje alle skadane kunne ha blitt påført i ei trafikkulukke. I såra på ryggen vart det funne fibrar som kan stamme frå nylontau. Prøvene er sende til Kripos for analyse.

Hilarius fortalde om diskusjonen på puben, der mange mente at Jostein måtte ha blitt  mishandla på det grovaste før ulukka. Ja, ho hadde snakka med folk som meir enn hadde antyda at han hadde blitt piska, fortalde ho. Kunne Jostein ha blitt mishandla og så kasta ut av ein bil i fart? Det er i alle fall mogleg. Det hadde skjedd på hennar kantar for nokre år sidan. Eit narko-oppgjer i eit ganske garva miljø. Men det var vel ikkje like stor fare for slikt her, sa ho spørjande.

Lat oss seie det var ei kriminell handling. Eg meiner i tillegg til at bilføraren stakk av, heldt ho fram. Ho hadde fått ein e-post som tipsa om at det ville vere smart å sjekke bebuarane i flyktningbustadene. Det skal ha vore ein  konflikt mellom Jostein og bebuarane der. Sjukehuset har akkurat antyda at ikkje alle skadane kunne ha blitt påført i ei trafikkulukke veit du noko om det? Hilarius fortalde at Jostein hadde oppført seg trugande fleire gongar. Men så vidt Hilarius visste, hadde Jostein aldri gått fysisk til åtak på nokon.

Edle, som ho alt frå starten hadde insistert på at han skulle kalle henne, hadde endå eit spørsmål.  Hadde han høyrt noko om tilreisande i ein svart pickup? Hilarius rista på hovudet. To ungdommar, som såg ut til å ha utanlandsk opphav, hadde fylt diesel på ein pickup og kjøpt kvar sin burger på Circle K kort tid før ulukka. Ho hadde fått oversendt bilda frå eit overvakingskamera. Eit dårleg opptak, men det viste to unge menn med langt hår og tatoveringar. Dei hadde forlate staden ti på halv tolv. Ho hadde ingen andre opplysningar om dei.

 Har du sjekka ferjene, spurde Hilarius. Herifrå er det berre ein ferjefri veg ut. Vi hadde eit bankran  ein gong for mange år sidan. Då plukka lensmannen opp gjerningsmannen i ferjekøa.

 Praktisk, ferjene må sjekkast, lova ho. Om ikkje i kveld, så i morgon den dag. Ho noterte raskt og effektivt på laptopen medan ho snakka. Når ho skreiv, fekk ho ei lita nyve mellom dei vakkert forma augebryna, la han merke til. Edle sette eit direkte blått blikk i han og sa at ho truleg hadde gått alt for langt i å røpe detaljar frå etterforskinga. Han måtte ikkje gå vidare med desse opplysningane. Eg veit at du har arbeidd i avis og eg har vore politiet lenge nok til at eg er litt forsiktig med slike folk, sa ho spøkefullt, men med eit litt usikkert alvor under. Hilarius kvitterte med å seie at han på si side var i ferd med å bryte journalistikkens etiske krav om å halde ei armlengdes avstand til ordensmakta. Vi får kalle det eit tvangstilfelle. No er eg privatpraktiserande pensjonist og representerer ingen annan enn meg sjølv. Og eg forsikrar på ære og samvit å halde politiets løyndommar skjult for både presse og andre nysgjerrige, lova han høgtideleg.

Ho lo og dei vart sitjande endå ein times tid. Dei hadde byrja å utveksle personlege opplysningar. For Hilarius sin del var det fort gjort. Eks-journalist i regionavisa gjennom meir enn tretti år. Enkjemann på fjerde året. Ei dotter som studerer i Bergen og ei mor på skjerma avdeling på aldersheimen. No ufrivillig sambuar med Topsy, ein overvektig  veskehund. Ho spurde og han svara: Interesser? Blant anna historie, som gamlingar flest. Di eldre du blir, di meir lokal blir interessa. No var det like før han byrja med slektsforsking. Elles: Det gamle huset han snekra på og turar i skog og mark, sa han. Han merka litt for seint at det byrja å likne ein kontaktannonse.

Edle let seg ikkje merke med det. Som sagt, frå Kristiansand. To vaksne born, skilt for ei evigheit sidan. For ei tid sidan hadde ho gått inn i eit nytt forhold med ein kollega på kontoret. Dei heldt det hemmeleg, for han var sjefen hennar. Forholdet mellom dei vart ganske anstrengt etter kvart. Til slutt fann ho ut at ho berre måtte vekk. Det var ikkje noko som hindra henne. Døtrene var flytta ut og budde i hovudstaden. Ho hadde arva eit gammalt hus etter besteforeldra på Ona. I nabokommunen vår altså, smilte ho.

Dei hadde det hyggeleg, heilt til Hilarius plutseleg kom på på at han måtte springe. Han hadde billett til ein konsert i kyrkja på andre sida av fjellet. Det lokale blandakoret, forsterka med strykarar frå Ålesund, skulle framføre Bachs påske-oratorium. Kanskje ho ville vere med? Ho svara raskt ja. Så kan vi drøfte fleire teoriar i bilen, la ho til. Hilarius drog fram telefonen og rakk å sikre seg ein ekstra av dei aller siste plassane. Ein time før konserten henta han henne utanfor Almegården. Ho hadde skifta frå sporty til stilig og gjorde seg godt i elegant lys kåpe og høge støvlettar. Det var ikkje ofte Hilarius hadde hatt damefølgje dei siste. Konstituert lensmann Edle Lerche var verkeleg ei dame han ville like å vise seg med.

 Dei køyrde innover til fjordbotnen og vidare fram gjennom Dalen, der hus og gardsbruk låg på rekkje på begge sider mellom vegen og bratte fjellrekkjer. Det var grøne bøar på begge sider. Hilarius var guide og krydra med historier og artige minne. Sjølv ved skisenteret oppe på fjellet var det snøfritt. Lysa langs alpinbakkane var tende og skein med eit dust, gult lys gjennom skodda. Men snøkanonane stod, etter lang tids forgjeves innsats. Produksjonen av kunstsnø hadde dei gitt opp i det milde vêret. Til og med i dei populære hyttekompleksa, som var bygde for folk som var villige til å betale mykje for eit behageleg ferieliv og «ski inn, ski out», var det delvis mørklagde. Mange hadde nok forkorta påskeopphaldet kraftig eller funne andre feriemål.

 Når Edle så raskt hadde svart ja til å bli med på konsert, var det – blant anna, som ho sa -  fordi  ho hadde eit heilt spesielt forhold til Bachs påskeoratorium. Den eine dottera hadde spela fiolin. Edle hadde i fleire år vore med i styret for ungdomssymfoniorkesteret som hadde dette klassiske musikkstykket som fast påsketradisjon. Ho kunne fortelje at det handla om apostlane Peter og Johannes som kom til Jesu grav og fann ho tom, etter at Jesus hadde stått opp frå dei døde. Medan dei prata, køyrde dei gjennom eit månelandskap i form av eit uthogd plantefelt. Berre nokre høge tørre stammar stod att. Av omsyn til hakkespetten, visste Hilarius å fortelje.

Men du, eg har lurt på ein ting. Namnet ditt. Det er så framandarta. Du er jo innfødd sunnmøring, høyrest det ut til. Burde ikkje du heite Knut Per eller noko slikt, spurde Edle.

 Naturlegvis har eg dobbeltnamn. Eigentleg heiter eg Jens Hilarius, forklarte han. Far hans kom frå Island. Hilarius var oppkalla etter farfaren i Eydisfjord. Det var eit namn med lang tradisjon i slekta og hadde gått frå bestefar til soneson i mange generasjonar. Den første av dei skulle ha fått namn etter pave St. Hilarius. Han var nok ein av mindre kyrkjefedrene og var pave berre i nokre få år. Men han hadde altså gjort seg såpass bemerka at han hadde blitt heilagkåra. Det er visst ein figur som islendingar har eit spesielt forhold til, sa Hilarius. Kanskje det var fordi han var fødd på ei øy. Han skal ha vakse opp på  Sardinia.

Jens Hilarius hadde levd godt med namnet i heile oppveksten, fortalde han. Men då han som 16-åring reiste ut og byrja på gymnaset, var det fleire som kunne engelsk. Det gjekk ikkje lenge før medelevane oppdaga at namnet likna påfallande på hilarious, som tyder noko i retning av hysterisk morosamt. Då var det for seint å kalle seg berre Jens. Til slutt hadde han meir eller mindre sløyfa førstenamnet. Dei siste åra har han ikkje hatt så mykje behov for etternamn heller. Det er berre ein Hilarius her.

 Nede i den idylliske tettstaden, trehus og dei kvite fabrikkane langs fjorden, fann dei parkering på kaia. Dei spaserte oppover gata mot den staselege, åttekanta trekyrkja. 1838 stod det med svarte bokstavar på den kvite kyrkjeveggen. Eit velkledd  og aldrande publikum stimla framfor døra. Edle og Hilarius fann seg to ledige plassar heilt fremst under preikestolen. Hilarius fortalde kviskrande om Skafjellet som hadde rasa ut i fjorden og skapte ei flodbølgje. Den gamle stavkyrkja  som stod her vart knust og menneskeliv gjekk tapt.

Som i filmen Bølgen, sa Edle.

 Ja, du har sett den? Regissøren er herifrå. Men Skafjellet rasa altså så tidleg som i 1731, forklarte Hilarius. Og seks år etter skreiv Johann Sebastian Bach denne musikken, sa Edle. Det får ein til å tenkje.

Songarar og musikarar kom roleg og høgtideleg marsjerande inn og og fann sine plassar ved koret. Litt stemming måtte til. Dirigenten, lang og tynn, i mørk dress med tversover, helsa publikum. Sjølv om her står eit moderne kulturhus på andre sida av vegen, hadde dei vald den stemningsfulle gamle kyrkja til  konserten, sa han. Dei mektige tonane fylte snart kyrkjerommet. Hilarius såg i augnekroken korleis Edle senka skuldrane og let seg suge inn i musikken. Ho følgde særleg med på fiolinistane. Å høyre dette storslåtte musikkverket i det vakkert utsmykka kyrkjerommet var ei oppleving for dei begge. Førstesatsen med orkester, så adagioen med den kjende blokkfløytesoloen, her framført på obo av musikkrektor Haldor Grytnes, var vemodig vakker. Men midt i  korsatsen «Kommt, eilet und laufen» merka Hilarius at Edle vart uroleg. Telefonen hennar vibrerte i handveska. Ho sjekka meldinga diskret og sukka. Ho tok han i handa og kviskra: Sorry. Det har skjedd noko. Eg må tilbake på kontoret straks.

 Hilarius følgde henne ut i våpenhuset og let varsamt att døra etter dei medan musikken brusa innanfor. Nei, det var ikkje snakk om at han fekk køyre henne, ho kunne ta drosje. Han greidde til slutt å overtale henne til å ta bilen hans tilbake. Det var minst eit dusin folk i salen som han kunne få skyss med over fjellet, forsikra han. Ho beklaga seg igjen, men tok imot bilnøklane med takk og smatt ut. Hilarius lista seg forsiktig tilbake til plassen sin. Han prøvde å konsentrere seg om konserten, men fann ikkje roa. Han måtte vedgå at han kjende seg litt snytt. Han skulle ha reist saman med henne. For kva hadde skjedd? Det måtte vere noko alvorleg. Eller var det eit gjennombrot? Kanskje den forsvunne bilføraren hadde meldt seg?

Då konserten hadde tona ut, hekta han seg på eit lærarpar han kjende Dei var glade til at han ville sitje på. Slik kunne dei kanskje få vite litt meir om kvifor han som hadde kome med både dame og bil, plutseleg ikkje hadde noko av delane. Han forklarte at han hadde fått i oppdrag å vise den nye lensmannen rundt og at ho brått hadde blitt kalla ut i  teneste. Nei, han han hadde ingen tankar om kvifor, sa han. Vi får kanskje sjå det i avisene i morgon.

 

 

 

(Måndag)

 

Ei hjelpande hand

 Det hadde blitt ein litt tidlegare slutt på kvelden enn han hadde sett for seg. Han hadde i sitt stille sinn tenkt å invitere Edle til ein matbit og eit glas vin på hotellet etter konserttid. Det vart det ikkje noko av, måtte han  avfinne seg med. Han sette seg i stolen og bladde gjennom TV-tilbodet. Det var gamle filmar og krimseriar på rekkje og rad. Han vart sitjande ei stund og titte på den gamle svart-kvitt-klassikaren Fjols til fjells med Leif Juster. Men han var ikkje i stemning, kjende han og gjekk tidleg til sengs.

Neste morgon var klokka godt og vel sju før han fekk føtene på golvet. Han sjekka  raskt gjennom nettavisene. Ingen ting nytt. Han tok Topsy ut ein tur rundt kvartalet og sette på NRK lokal før han gjekk i dusjen. Då han opna døra igjen, høyrde han ei stemme han meinte å dra kjensel på.

 «Noko slikt har aldri skjedd her i kommunen før. Og eg hadde heller ikkje trudd at vi skulle oppleve det heller», sa ei opprørt kvinne som han kjende att som flyktningkonsulent Ingvild Kleppe. Litt over klokka 19 i går kveld hadde ho fått telefon og meldingar frå livredde flyktningar. Nokon hadde kasta fleire store steinar gjennom vindauga i flyktningbustadene. Ein svart bil hadde køyrt inn på plassen og ein mørkkledd person hadde kasta stein og knust tre store vindauge i første etasje. Ein somalisk familie med to små born, som sat i ei av stovene og såg på TV, hadde fått ein skur av glasbrot over seg. I eit anna rom hadde ein mann fått ein av steinane i senga. Han sat heldigvis i lenestolen ved sida av. Gjerningsmannen hadde forsvunne i stor fart. Ingvild Kleppe kunne fortelje om gråtande born og redde og rasande foreldre.

Også lensmann Edle Lerche var intervjua. Det var ikkje tvil om at åtaket var rasistisk motivert. På fleire av steinane stod det Go home to Afrika, skrive med tusj. Ho fortalde at politiet tok saka svært alvorleg og  at det ville bli sett inn store ressursar for å drage den eller dei som hadde gjort det til ansvar. Eit vitne som hadde sett bilen  i det den kom ut av plassen, rett nok på lang avstand, meinte det var ein senka, mørk ungdomsbil.

Dette hadde altså skjedd medan dei var på konsert og seinare, då han sat og såg på Fjols til fjells, og det utan at nokon hadde tipsa han, tenkte han litt opprørt. Han ringde lensmannskontoret.  Edle var på plass. Ho høyrdest travel ut, men sa at ho gjerne ville høyre hans syn på saka. Han var der på ti minutt.

 Du forstår nok kvifor eg måtte rykke ut i går kveld, sa ho. Lat oss prate oss gjennom saka. Mange er overtydde om at flyktningane var skuld i det som skjedde med Jostein. Det var god grunn til å rekne med at påkøyrselen på fylkesvegen og åtaket på flyktningbustadene kunne henge saman, meinte Hilarius. Edle var alvorleg. Dette hadde ho erfaring med frå Sørlandet. Folk pratar og konflikter eskalerer. Den einaste vi kan gjere for å hindre at nye ting skjer, er å løyse saka raskt og informere godt, sa ho.

 Ho vona han ville hjelpe henne. Hilarius hadde ikkje innvendingar. Han likte selskapet og etter så mange år der han hadde sett politiet frå utsida, var det spennande å sjå korleis det fungerte innanfrå, tenkte han. Ein ny telefonen kutta samtalen. Det var frå politiet i Ålesund. Så var det i det minste eitt menneske på vakt, tenkte Hilarius. Han løfta handa til farvel. Edle la ei hand over mikrofonen og ropte at ho ville ringe han seinare.

Han stakk innom bakeriet og bestilte kaffi og to rundstykke med ost. Dramatiske ting skjedde i den  vanlegvis rolege bygda hans. Det var spennande og ei utfordring. Han var nesten glad for at dottera ikkje kom på  påskebesøk som vanleg i år. Ho hadde reist til København. Ho skulle på noko som ho kalla  babyshower hos ei studievenninne. Deretter skulle ho ta toget til Berlin saman med nokre andre studentar og feire påske på urbant vis. Den vesle hytta utan vatn og straum oppe ved Rindane var ikkje førstevalget lenger, slik det var då ho var lita, tenkte han. Men Hilarius hugsa kor rastlaus han var på den alderen. Han hadde nok vore villig til å ofre mykje for å få ein byferie i Berlin. Ein vert tidsnok lat og sedat, tenkte han. 

Han kjøpte endå ein kopp kaffi og spekulerte vidare: Åtak på flyktningbustadane var noko nytt. Sambygdingane hans kunne nok vere store i kjeften og drastiske i uttrykksmåten, men stort sett var dei sindige og ganske tolerante. Flyktningar og asylsøkjarar var ikkje noko nytt i bygda. Dei hadde tedd seg bra og fann etter kvart sin plass. Mange hadde fått arbeid i industrien, dei tente bra og vart godt assimilerte. Andre arbeidde i eldreomsorga og lærte dialekten av dei gamle. Ei av dei syriske kvinnene som arbeidde der, hadde  gjort det til si greie å syngje lokale barnesongar og salmestubbar saman med pensjonærane. Det hadde ført til at ho hadde blitt invitert av koret som solist på den tradisjonelle førjulskonserten. Ho  presenterte stoffet sitt på tilnærma førkrigs dialekt med det gamle halvemålet intakt. Det gjorde stor lukke blant publikum og ho kom seinare i avisa som eit lysande  døme på vellykka integrering. Små industrikommunar har elles ein stor, hemmeleg fordel, tenkte Hilarius. Miljøet for nye landsmenn er lite og kanskje ikkje  så spennande heller. Dei som ikkje finn jobb eller som ikkje fiksar tilværet her, forsvinn raskt til dei store byane og tek problema sine med seg.

Han tømte kaffikoppen. Han kunne ikkje berre sitje  her. Noko måtte gjerast i saka og han forstod at han ikkje utan vidare kunne blande seg i etterforskinga til politiet. Men han kunne då etterforske aldri så lite på eiga hand og på sin eigen måte. Systematikar hadde han aldri vore, men han kjende folk og visste kvar han kunne leite. Og han hadde slikt å gjere.

Han  fann fram telefonen og slo nummeret til søstera si, som budde på andre sida av fjorden. Det var lenge sidan dei hadde treft kvarandre. Det gjekk som han hadde rekna med. Ho inviterte han på middag klokka halv fem. Middag passa bra, men han hadde også ein baktanke: Han ville snakke nærare med niesa si, Hildegunn. Ho var 17 og gjekk på vidaregåande. Ei skarp jente, kortklipt og sporty med eigen ATV og som var konstant online med sine jamaldringar. Medan dei delikaterte seg med prinsefisk slik berre søstera kunne lage den, spurde han Hildegunn litt forsiktig kva medelevane prata om når det galt angrepet på flyktningbustadene.

 Folk er i alle fall veldig sinte på den som har gjort det, svara ho.

 Nokon mistenkte?

 Eg har høyrt at det skal vere ein svart, senka BMW. Dei er det ikkje så mange av. Dei fleste trur det var Ole-Petter Syversen. Han blir lett litt hyper. Og så heng han med ein ganske tvilsam gjeng. 

 Syversen. Meiner du son til vaktmeisteren på hotellet?

  Ja. Han går eitt år over meg i skulen, sa Hildegunn. Du må ikkje setje dette i avisa, altså. Dette er ikkje noko eg veit. Men det er mange som trur det.

Neidå, han skulle ikkje gå vidare med det, lova han. Han var berre nyfiken. Gammal yrkesskade. Han var i ferd med å gå, då søstera kom med kaffi og vaniljeis og han måtte setje seg igjen. Han gjorde kort prosess med godsakene og takka og orsaka seg. Det var ein avtale han hadde gløymt, laug han. Han skulle kome snart igjen.

  Men akkurat no hadde han noko viktig han måtte gjere. Det skulle han gjere straks. Han køyrde tilbake over brua og svinga opp den bratte bakken opp til Solbakken, det eldste byggjefeltet i sentrum. Han fann ei grøn postkasse der det stod Syversen med nesten heilt avskala kvit måling. Huset var ein brunbeisa 70-talsvilla, med frukttre og rhododendron framfor. Ein gammal svart og senka BMW sto i oppgangen. Bilen hadde sota glas og på bakgruta var det limt ein kvit silhuett av ein steilande monstertruck med teksten HELLRAISER.

Hilarius ringde på. Det var ingen reaksjon. Han trykte på ringeklokka nokre gongar til og hørde at det ringde inne. Til slutt høyrde han livsteikn innanfrå. Ein spelemma unggut med lys lugg stakk hovudet ut gjennom dørsprekken.

 Faderen er ikkje inne, altså.

Hilarius presenterte seg. Er det Ole-Petter? Det var deg eg skulle ha snakka med. Kan eg få sleppe inn?

Det gjekk ein skugge av motvilje, kanskje også frykt, over ansiktet hans. Det var tydeleg at han ikkje mykje lysten på å sleppe han inn. Hilarius smilte hyggeleg og orsaka seg for at han trengde seg på medan han pressa døra lempeleg opp. Guten gav motvillig etter og tusla framfor han inn i stova. Han sette seg i sofaen. Hilarius sette seg i ein lenestol rett overfor han og gjekk rett på.

 Folk seier at det var din bil som var sett utanfor flyktningbustadene, sa han. Ole-Petter nekta bestemt.

 Folk snakkar, heldt Hilarius fram. Det er ikkje mange svarte, senka BMW-ar av eldre modell her i bygda. Eg veit fleire som meiner din bil som var innblanda og som har tenkt å fortelje det til lensmannen.

  Men det var ikkje meg, sa Ole-Petter, spakare i stemma.

  OK. Eg er ikkje politi eller privatdetektiv. Eg er her for å hjelpe deg. Slik eg ser det, var steinkastinga ved flyktningbustadene ein hemn for det som skjedde med Jostein. Men det er ingen som veit at det stod flyktningane stod bak. Det er berre lause rykte, sa Hilarius.

 Veit og veit. Det er i alle fall ganske sannsynleg, sa Ole-Petter, litt meir på offensiven no.

 Ikkje veldig sannsynleg, nei, ikkje slik eg forstår lensmannen. Og uansett. Åtaket på flyktningbustadene er like kriminelt for det. Høyr på meg: Når eg har fått mistanke til deg, må du rekne med at politiet også vil finne fram til deg ganske snart.

 Eg har ikkje noko med dette å gjere, svara Ole-Petter igjen. Han sa det med ettertrykk, men auga var usikre.

 Greitt. Poenget mit er: Politiet kjem snart til å dukke opp. Dei kjem til å analysere bildekka og sjå kva slags asfalt du har køyrt på. Dei vil finne DNA på steinane som vart kasta. Du har sett Cold Case, ikkje sant? Er du uskuldig, er det ikkje noko problem. Men har du gjort det, bør du kome dei i forkjøpet.

Ole-Petter nikka nesten umerkeleg og kraup endå lenger inn i hettegenseren.

Viss det er du og viss eg var deg, så hadde eg teke kontakt med lensmannen så raskt som mogleg og fortalt det akkurat som det er.  Rasistiske åtak av denne typen blir straffa veldig hardt. Men den som tilstår og fortel alt, kan få ein kraftig strafferabatt. Kanskje så mykje som halve straffa. Eg gir deg dette tipset berre fordi i eg kjenner far din. Det var berre det eg ville seie. Oppfatta?

Ole-Petter sat framleis urørleg, men nikka nesten umerkeleg. Bodskapen var motteken. Han er ikkje særleg høg i hatten, tenkte Hilarius. Han var komen halvvegs over golvet før han snudde seg tilbake: Du Ole-Petter. Du treng ikkje fortelje lensmannen at eg har tipsa deg.

 OK, svara guten, lågt og utydeleg. Hilarus gjekk ut døra og let henne forsiktig att etter seg. Då han hadde kome eit stykke ned hagegangen, høyrde han at det vart låst omhyggeleg etter han.

 

 

(tysdag)

Anna med det store håret

Neste morgon venta Hilarius til kvart over åtte før han ringde. Er du der, Ole-Petter. Har du teke kontakt med lensmannen?

Nei, svara Ole-Petter. Ikkje enno. Han høyrdest vaken ut, men var ynkeleg tynn i stemma. Det var ikkje akkurat ei tilståing. Men ikkje så langt unna heller, tenkte Hilarius.

Hugs kva eg sa: Du må kome først. Blir du for sein, kan det bli mykje strengare straff.  Eg har grunn til å tru at dei kjem til deg i løpet av dagen, sa Hilarius innstendig, utan særleg dekning for trugsmålet.. Skal tenkje på det, sa Ole-Petter og la på. Hilarius vart ståande ei stund med telefonen i handa. Han la sikkert utilbørleg press på gutungen. Men det er til hans eige beste, tenkte han.

 Det var stilt og klart og berre fem varmegrader i lufta. Det var nesten vinterleg. Ein fin dag for ein fottur. Denne dagen ville han til Fremstesetra. Han tok Topsy med og køyrde fram i Vinkeldalen. Han sette bilen på ein lunneplass ved fylkesvegen, tok Topsy i lenka og rusla fram gjennom den idylliske gamlevegen. Her var det lite trafikk og ein fin grusveg å gå på. Ei grei oppvarming, før han skulle ta  av til høgre og gi seg i kast med motbakkane oppover mot den gamle stølen.

Hilarius likte å legge sine turar til ulike delar av den fjellrike kommunen. Det var ikkje berre for å variere naturinntrykka. Han kjende folk i alle grender. Som pensjonist hadde han ikkje lenger noko skikkeleg ærend som gjorde at han kunne reise rundt og snakke med folk. Nede i bygda køyrde alle bil og var vanskeleg å møte tilfeldig. Men oppe i løypene og fjellstiane var det alltid turgåarar, dei fleste på hans eigen alder. Før var utkantane avsides, tenkte Hilarius. No til dags må ein til fjells for å treffe naboen.

Ein raud Nissan Patrol av den dieselspyande gamle sorten passerte Hilarius og stoppa opp midt i vegen framfor han. Døra gjekk opp, og ein kar i grøn jaktdress aka seg mødesamt ut av førarsetet og ned på grusen. Han let døra stå open etter seg. På passasjersida stakk ein gammal svart og kvit fårehund hovudet ut gjennom det opne vindauget, kasta eit uinteressert blikk på Hilarius og bestemte seg for å halde seg i bilen. Hunden vart sitjande roleg med auga festa langt oppe i dei  bratte fjellhamrane.

Hilarius kjende mannen berre av utsjånad. Han hadde blitt krum i ryggen sidan sist han såg han. Kvitt trassig hår stritta fram under ei blå topplue og han han drog ganske mykje på det eine beinet der han kom gåande imot han. Han måtte vere høgt oppe i åttiåra.

Det er ikkje sagt du kjenner meg, sa han og presenterte seg som Per Skara. Det var eg som ringde deg om dette sauegjerdet laurdagsmorgonen. Det var ein telefon eg kunne ha spart meg. Det kom aldri eit ord i avisa.

 Eg sende i alle fall tipset vidare, sa Hilarius. Du veit, eg har ikkje så mykje å gjere med avisa lenger. Det er meir enn eitt år sidan eg slutta.

  Ja, han visste no det. Men han rekna no med at han Hilarius hadde ei viss kontakt utover til byen likevel. Det var nyttelaust å ringe redaksjonen i Ålesund når det var snakk om landbruk og sau. Slikt forstår dei seg ikkje på. Det står ikkje «Aalesunds Dagblad» under avisnamnet lenger, som i gamle dagar. Men no hadde det passa det betre enn nokon gong, slo han fast.

Hilarius lirte av seg den vanlege forsvarsregla: tynn bemanning i påskeveka, ting må sjekkast og undersøkjast først. Dei tek nok fatt i det over påske, sa han trøystande. Men Per Skara hadde ei historie å fortelje og meinte det uansett var viktig at også Hilarius fekk alle detaljar. Han hadde reist eins ærend over fjorden til Felleskjøpet og kjøpt seg eitt av desse nymotens sauegjerda. Det var svindyrt – tusen kroner for femti meter. Men eg tenkte: lat gå, eg blir ikkje yngre med åra. Og så sette eg  opp sværheita på attlega ovanfor gardsvegen. Det er så mildt for tida, at sauene godt kan gå ute om natta.

Då han skulle ned for å hente posten laurdag morgon, hadde han oppdaga han at gjerdet var vekk. Sauene også, naturlegvis. Han hadde leite og sprunge etter dei heile formiddagen før han fekk dei siste heim og i hus. To av dei hadde han funne i skogen heilt oppe under Tretindane. Han var heilt utkjasa når han kom heim. Ein må spørje seg: Kva er det slags folk som kan gjere noko slikt?

 Nei, sei det, sa Hilarius. Du bur ved ein blindveg også, gjer du ikkje?

 Siste stasjon. Eg har ikkje sett ein bil for heile veka. Og eg brukar å høyre det når nokon kjem. Den einaste eg veit om, er Blomsterbilen, som må ha kome laurdag formiddag, då eg var ute og leita. Det stod i alle fall  blomster på trappa då eg hadde fått sauene i hus. Eg har ei søster i Trondheim som sender meg ein bukett til påske kvart år. Nei, ein kan bli så eitrande forbanna! Det er no berre bønder som treng sauegjerde. Dei ville aldri gjere noko slikt. Men folk blir frekkare og frekkare. No stel dei kva som helst, anten dei har bruk for det eller ikkje.

 Det er heilt forferdeleg. Eg vonar avisa tek tak i det og røykjer ut den skuldige, sa Hilarius og prøvde å  runda av for å kome seg vidare: Ja, men då, Topsy, får vi rusle, vi to. Får håpe det blir ei løysing på det, Per. Og god påske.

Det vart ein ein fire timars frisk marsj, berre avbroten av eit par samtalar med andre som også brukte beina i mangelen på skiføre. Han var tilbake i sentrum i god tid før middagstid. Topsy tok for seg av matskåla med tørrfôr og bykste så opp i sofaen på gjesterommet, som ho rekna som sin. Hilarius  sette ein bakke med ferdigkylling i steikeomnen og skrolla gjennom nettnyhenda igjen medan maten vart varm. Regionavisa hadde bede lensmannen kommentere eit tips om dei to menn med utanlandsk utsjånad i ein mørk pickup var observert i bygda like før påkøyrselen på fylkesvegen fredag kveld. Om dette kunne setjast i samband med ulukka natt til laurdag?

 Dette  var eit tips politiet var kjend med, kunne konstituert lensmann Edle Lerche fortelje. Foto frå billetteringssystemet Autopass hadde vist at bilen og begge mennene var om bord i ferja over Storfjorden i retning Ålesund klokka 23:37. Dermed var dei i rom sjø i gjerningsaugneblinken og kunne sjekkast ut av saka. Men politiet vil gjerne snakke med dei som moglege vitne, hadde ho lagt til.

Altså, litt mindre å grunde over. Men nok å spekulere på likevel. Hilarius hadde tenkt alt han var kar for, men stod likevel fast. Hendingane i helga gav han ikkje fred. Men strengt tatt var det ikkje hans ansvar, godsnakka han med seg sjølv. Akkurat denne kvelden ville han gå på vitjing til sin gamle ven Tore. Han hadde besøkt han på sjukehuset etter at han vart operert  for kreft i tarmen. Tore hadde site der, mager, hårlaus og liten i sjukehussenga. Det var vondt å sjå, men dei hadde hatt ein god prat. Det var nokre veker sidan han kom heim frå sjukehuset. Dei hadde snakka fleire gongar i telefonen. Men no var det på høg tid at han fekk besøk.

Han greidde å snike seg ut gjennom gatedøra utan at Topsy reagerte og spaserte den vanlege ruta forbi Kulturhuset. Han tok snarvegen over Rasmus-garden, som no forlengst var lagt ut til  tomter for bustader og kontorbygg. Det gamle våningshuset var utbygd i alle retningar og hadde fått vinterhage og ein gigantisk platting med utepeis og hagestove. Ein Tesla trona ved inngangsdøra og ein nesten ny firehjulsdriven traktor stod midt i ein haug med bjørkeved med den hydrauliske vedkløyvaren klar til aksjon. Å selje dyrkajord til sentrumstomter kasta tydelegvis godt av seg.

Det var eit stykke å gå. Råsa, som vart brukt som ein snarveg for trimmarar og skuleelevar som ville sleppe hårnålsvingane oppover i byggjefeltet, var bratt og glatt. Hilarius var sveitt og varm då han ringde på døra heime hos Klara og Tore. Han måtte smile då dørklokka let seg høyre som intens fuglekvitter i staden for den vanlege ding-dongen. Det var kona Klara som opna. Ho hadde fått tynne striper av grått i det mørke håret. Det hadde han ikkje lagt merke til før.

 Jauda, det går no bra, forsikra ho, smilte og klemte han. Neidå, det hadde ikkje berre vore gode dagar. Men jaudå, no var han på stigande kurs. Kuren var avslutta. Jaudå, dei hadde god tru. Men ein kan aldri vite. Han sit nede i peisestova.

Sjølv sat ho oppe i stova med vevstolen og produserte tradisjon for alle pengane, fortalde ho. Aktiviteten passa miljøet i huset  elles. Taket var bondeblått med rørosraude bjelkar. Plantefarga bildevev og krokbragd-vevnader dekte nesten nesten alt som fanst av vegger. Klara hadde slutta i jobben då ektemannen vart sjuk. Det hadde gått betre enn ho frykta, og no var ho i ferd med å skaffe seg ei inntekt  med den  gamle hobbyen. Ho hadde funne ein marknad for vevnadane sine blant hyttefolk som trengde litt autentisk handverk som motvekt mot alle flatskjermane og spelkonsollane som følgde med til fjells som nissen på lasset. Produkta sine presenterte ho blygt og forsiktig på Facebook.

Tore helsa han med eit smil då han kom ned trappa. Han var framleis  bleik, men var ikkje like skummelt tynn som sist dei møttest. Han sat der i ein tjukk strikkegenser og passa peiselden og fjernsynet. Behandlinga hadde vore slitsam, men hadde hatt effekt. No hadde han tru på at det var siste runde. Men nok snakk om sjukdom. Han hadde gått glipp av herremiddagen. No var han kraftig nyfiken på om det var større skandalar å rapportere om. Og ei hit-and-run-påkøyrsle, ja eg såg du hadde vore der og fotografert. Og så, rasistangrep i ei heilag påskeveke. Fortel, fortel!

 Skandalar i veneflokken var det mange år sidan Hilarius kunne varte opp med. Ingen i venekrinsen tok lenger ansvar for  utagerande framferd som kunne bli gode historier. Men han kunne gi eit riss av bordtalen til Sverre Tom. Og når det galt dei dramatiske hendingar som hadde heimsøkt den fredelege bygda deira, visste han berre litt og lurte på mykje. Dei snakka seg systematisk gjennom ulike scenario. Hilarius hadde alltid hatt respekt for den analytiske evna til Tore.  Men her tenkte dei likt om det meste og logikken deira stanga mot same veggen.

 Det er ein teori eg har fundert litt på, sa Hilarius prøvande. Tenk om det som skjedde med Jostein ikkje er eit brotsverk, men eit hendelege uhell? Han fortalde om sauebonden frå Vinkeldalen som hadde mist elektriskgjerdet sitt. Du veit, slike gjerde som er laga av ein slags netting av tråd med tynne plaststolpar til å stikke i jorda. Skrøpelege saker, men med straum. Det har slått meg: Kva om det kom en bil som rygga bakover for å snu på gardsplassen. Kanskje slepekroken krøkjer seg fast i gjerdet. Tenk deg vidare at bilen køyrer derifrå med 50 meter gjerde flagrande etter seg som ei fane, utan at bilføraren merkar det?

Livsfarleg!

Nettopp. Så kjem han til rundkøyringa og gjerdet fangar Jostein, som blir slengt inn i trafikkskiltet. Det kan ha skjedd!

Og så sleit gjerdet seg laus og følgde med bilen vidare, framleis utan at bilføraren merka det, følgde Tore opp. Ja, teoretisk mogleg. Men i praksis?  Bilføraren måtte då ha merka kva som hadde skjedd då han stoppa bilen. Og viss gjerdet ramla av etter ulukka, så måtte det jo bli funne langs vegen, resonnerte han. Men det må jo gå an å sjekke om det var nokon som besøkte sauebonden denne kvelden?

Ja, eg har spurt han om det, sa Hilarius. Det ser ut til at den einaste som var innom han heile helga, var bilen frå blomsterforretninga. Men det skjedde truleg dagen etter. Han fann i alle fall blomstrane på trappa om formiddagen laurdag formiddag. Men dei kunne kanskje ha blitt levert før utan at han hadde merka det.

Kvelden før? Akkurat det må det vere mogleg å finne ut av, sa Tore tankespreidd. Så vart han sitjande stille lenge og sjå framfor seg. Etter ein lang pause klara han stemma. Blomsterbilen?

 Viss Blomsterbilen er den einaste mistenkte, håper eg at teorien din er feil, sa han sakte. Den som køyrer blomsterbilen, er anten Blomster-Finn sjølv, noko som er sjeldan, eller praktikanten. Og praktikanten, det er stakkars vesle Anna Ulset. Og viss det var ho som var årsak til ulukka, ville det vere ein skikkeleg tragedie.

Han fortalde at han  hadde hatt Anna som elev i vidaregåande. Ho gjekk ut i fjor. Ei nydeleg jente, med stort krusete hår. Du har sikkert lagt merke til henne.

Kanskje, eg er ikkje så ofte på blomsterbutikken. Kven er ho dotter til?

Sjølvaste Heathcliff, som vi kallar han på lærarromet. Anders Ulset.

Heathcliff?

 Damene på lærarrommet skulle på tur til Høgenuten og tok snarvegen over gardsplassen hans. Han hadde kome ut og skjelt dei så grundig ut at dei ikkje ikkje har våga å bruke  turstien forbi garden hans sidan. Då fekk han namnet, fortalde Tore.

 Heathcliffe? Han frå Stormfulle Høgder. Når du seier det, det er ganske treffande.

 Ja, det er jo det det er. På ein prikk. Dyster og uberekneleg. Og det store, umåla huset oppe på Ulset med løa til nedfalls. Det er jo Wuthering Heights, avdeling Noreg. Vindfullt er det også der oppe.

Eg kjenner jo Anders, litt i alle fall, sa Hilarius. Eit frykteleg temperament. Og så toler han ikkje brennevin. Det har han aldri gjort. Eg hugsar for mange år sidan. Teknisk utval var på befaring då dei skulle sjå på ny trasé for høgspenten. Då dei kom opp i tunet, vart dei møtt av ein døddrukken Anders på traktor. Han rygga imot dei med heva silosvans og truga med å spidde dei alle, sa Hilarius. Nei, han er ikkje god. Og  saman med han bur altså vesle vakre Anna med det flotte håret?

Ja, det er berre ho og faren. Mora døydde for minst ti år sidan. Sidan har det berre vore dei. Og det skal seiast. Anders har alltid vore snill med dotter si. Eg hadde nesten sagt for snill. Om Anna mangla kjærleik i oppveksten, var det i alle fall ikkje Anders si skuld, understreka han.

 Tore sat fremst på stolen no. Han var fullt klar over at han hadde kryssa grensa for kva ein lærar kan fortelje om sine elevar. Dette er viktig bakgrunnsinformasjon og han kom naturlegvis ikkje til å gå vidare med det han fortalde, lova Hilarius raust. Til slutt bestemte Tore seg for å overhøyre alarmklokkene og la det stå til.  Han kjende på ei frykt for at Anna kunne vere i fare. Skulle han kunne hjelpe, måtte han seie frå.

Anna er, kva skal eg kalle det,  hudlaus. Ho har alltid vore det, fortalde Tore. Eg hugsar henne frå første klasse i barneskulen. Ho gjekk i same klasse som Hanna, mi yngste. Korleis skal eg seie det: Ho hadde antenner i alle retningar og fanga opp alt som var trist. Var det nokon som hadde det vondt, så merka ho det. Berre nokon slost i skulegarden, gjekk det så inn på henne at ho måtte få gå heim. Ho blei bleik og begynte å gråte. Då kom Anders og henta henne. Då var det berre faren som kunne trøyste. At Anna var glad i far sin, var lett å sjå.

Korleis går det no?

 Opp og ned, men betre. Masse problem på ungdomsskulen. Kontakt med barnepsykiatrisk. På vidaregåande også var det mykje fråvær. Ho bur framleis heime. Eg ser henne ganske ofte der ho køyrer til og frå sentrum på den vesle mopeden sin. Blomster-Finn snakkar berre fint om henne. Men det skal nok lite til før ho bikkar over. Det er derfor eg seier det, at eg  av heile mitt hjarte håpar på at du tek feil.

 

(onsdag)

Stormfulle høgder

Neste morgon vakna Hilarius tidleg. Han ringde Edle på lensmannskontoret. Ho ville gjerne ha han på besøk og ho kunne lokke både med spørsmål og opplysningar, lova ho. Nei, ho hadde ikkje ete frukost enno. Ho skulle setje på kaffien. Han stakk innom bakaren og fekk med seg ein pose påsmurte rundstykke og eit par herleg feite croissantar. Så kunne ho velje om ho ville ha norsk eller kontinental frukost.

Ho var full av spennande nytt. Dei to tatoverte karar i den mørke pickupen var om bord i ferja i gjerningsaugneblinken. Dei viste seg å vere to stipendiatar frå NRK som brukte påskeferien til å gjer seg kjende i fedrelandet. I Ålesund hadde dei ein avtale om å bu hos ei jente dei kjende frå medieutdanninga i Volda. Dei hadde raskt forstått at politiet ville snakke med dei og troppa opp på politivakta i Ålesund så snart dei hadde sett notisen i avisa. Dei hadde ikkje noko anna å fortelje enn at dei hadde fylt diesel og kjøpt kvar sin burger på Circle K i sentrum før dei heldt fram til ferja.

 Snakk om uflaks, hadde ein av dei håpefulle NRK-reporterane sagt då Edle ringde for å høyre om dei hadde sett noko mistenkjeleg. Typisk oss å passere ein åstad ein halv time før ting skjer!

Ho kunne også fortelje at Jostein var vekt frå kunstig koma etter å ha vore operert. Ei blodsamling  i hovudet hadde skapt risiko for hjerneskade. Men operasjonen hadde vore vellykka. Skadane elles på kroppen var omfattande, men ikkje livstrugande. Han ville nok bli liggjande på sjukehuset ei stund til.  Men han kunne kanskje avhøyrast om nokre dagar.

Det største nyhendet var likevel at åtaket på flyktningbustadene hadde løyst seg. På formiddagen hadde det ringt ein ungdom som hadde tilstått. Han angra seg, hadde han sagt og ville gjerne gjere opp for seg.  Han forklarte at dei denne kvelden sat dei ein gjeng  og hadde vore sinte og opprørte over at Jostein hadde blitt  mishandla av flyktningane. Dei hadde brukt speed og alle var skråsikre på at det var flyktningane som stod bak. Alle hadde vore samde om at nokon burde gjere noko med det. Men når det vart alvor, hadde alle feiga ut, hadde han forklart. Det hadde irritert han kraftig. Så store i kjeften, men når det verkeleg galt? Når ingen andre våga, så skulle i alle fall han ordne opp!

Den gamle leksa, sa Hilarius. Ungdom med farleg låg impulskontroll brukar stoff som gjer impulskontrollen endå lågare!

Han hadde teke bilen sin, køyrt opp til ein byggjeplass lenger oppe i lia og samla stein. Han hadde funne ein tusjpenn og skrive «Go home to Afrika» på nokre av dei. Så køyrde han ned til flyktningbustadene og kasta steinar gjennom vindauga. Han var bombesikker på at han hadde gjort det rette heile kvelden og at folk ville takke han for det, fortalde han. Men då han vakna neste morgon hadde han teke til å tvile. Etter kvart hadde han forstått at det han hadde gjort var heilt feil.

 Nokon må ha snakka han til fornuft, meinte Hilarius.

Kanskje, det sa han ingen ting om. Men han stod fram som ein ekte angrande syndar, sa Edle. Ho hadde faktisk hatt litt vondt av han. Men no måtte ho skrive rapport. Nei, dei kunne ikkje treffast i kveld. I dag måtte ho arbeide så lenge ho orka. Og så hadde ho tenkt å gå tidleg til sengs. Det hadde vore eit par travle døgn, sa ho og orsaka seg.

Hilarius var likevel i ypparleg humør då han forlet lensmannskontoret. Magekjensla hadde vore å stole på. Han hadde fått gutungen til Syversen til å gjere det rette. Mistanken om at eit sauegjerdet var skuld i ulykka med Jostein ville han ha for seg sjølv ei stund til. Men tanken var ikkje mogleg å riste av seg. Det kunne ha skjedd! Historia til Tore om vesle Anna med det store håret hadde også gjort inntrykk, merka han. Men viss dette var sanninga, måtte det fram. Han la vegen om blomsterbutikken. Han kunne i det minst sjekke bilen.

Ein skikkeleg blomsterbil var det. Det var ikkje mogleg å ta feil. Den vesle varebilen var svartlakkert  og overstrøydd med blomster i alle fasongar og fargar. På sidene stod logoen Blomsterbilen med store bokstavar i skjønnskrift. Her var det ingen slepekrok. Bilen var uskadd  og det var heller ikkje noko på bilen som noko kunne henge seg fast i, la han merke til.

Han pusta letta ut. Så langt han kunne forstå, var Anna utanfor mistanke. Men sidan han likevel var her, gjekk han inn i butikken. Han valde ein tilfeldig bukett med påskeliljer for å få Blomster-Finn i tale. Han måtte berre forsikre seg om at Per Skara hadde fått buketten sin til påske, skrøna han.

 Ja, for lenge sidan. Det var Anna som hadde levert den. Ho tok han med på sin siste tur fredag ettermiddag, sa Blomster-Finn medan han gjekk til og frå kjølerommet med blomster frå ein leveranse han nettopp hadde fått inn døra. Han hadde låst butikken og gått heim til middag før ho kom att. Ho hadde ringt han ved 17-tida og fortalt at ho hadde putta bilnøkkelen gjennom brevsprekken i butikken. Og så ønskte ho han god påske.

Hilarius rusla heimover medan han ringde til Tore og fortalde at Anna var sjekka ut av saka for hans del. Han tok på seg arbeidskleda og gjekk i gang med å kappe lister som han etterpå monterte i loftsværelset. Klokka var langt på kveld då han merka han både var trøytt og svolten. Det var tid for kortreist tradisjonsmat, tenkte han og sette ein pizza i omnen.

 Før han visste ordet av det hadde han sett til livs ein heil stor ein og i tillegg også fortært ein stor pakke nøtter medan han såg ein krimserie frå den britiske landsbygda. Filmen gjekk føre seg  i eit idyllisk lite lokalsamfunn, kanskje om lag på same storleik som hans eige. Det vart heimsøkt av ei grotesk valdtekt og ikkje mindre enn fem stygge drap, alt i løpet av ei einaste helg. Det hindra ikkje at den tradisjonelle landsbyfesten vart avvikla som annonsert. Innbyggjarane let seg heller ikkje merke synderleg av massakren. Det skulle ikkje ha vore her! Då hadde det nok blitt sett krisestab og Heimevernet ville vere postert i alle gatekryss, tenkte han.

Etter ein dobbel-episode gav han opp. Det fekk vere måte på britisk flegma. Han kjende seg stinn og rastlaus og hadde eit sterkt behov å røre på seg. Han måtte gå ein tur før han gjekk til sengs. Han vekte Topsy, som ikkje var tung å be. Han tok på seg ytterjakka og følgde etter bikkja som drog i bandet ned trappa. Han gjekk Storgata til ende og vegen opp til byggjefeltet. Så kleiv han den bratte stien opp til han kom inn på råsa til Høgenuten. Det var opplett, med svak sørleg vind og fint turvêr. Temperaturen var nesten sommarleg. I sørvest hang ein bleik og nesten full måne over det tverrskorne toppen av Råna. Fjellet minte om eit råsegl, meinte fiskarane, som hadde brukt fjellet til  seglingsmerke gjennom hundrevis av år. Han hadde vore på toppen ein gong for eit par år sidan saman med to kameratar og var ganske stolt av det. Det var ein ganske lang og tøff tur for folk som var over sin første ungdom. Dei hadde posta fotobeviset på Facebook. Tre blankskalla, skjeggete og ein tanke overvektige mosjonistar tok selfie frå det høgste punktet i Sunnmørsalpane. Bildetekst: Månar over Råna.

Før han heilt hadde tenkt skikkeleg gjennom det, stod han i oppkøyrselen til Ulset-garden. Han hadde kanskje ein uklar tanke om å få snakke litt med vesle Anna for å bli hundre prosent sikker på at ho var ute av saka. Han hadde prøvd å ringe henne tidlegare, men telefonen var avslått, fekk han melding om. Men det var alt for seint å gå på visitt. Klokka var over ti og då var det litt på kanten å gå på besøk til ei ungjente, som han attpåtil ikkje var heilt sikker på kven var.

Det såg ikkje ut til at det var nokon heime. Det høge, målingslitne våningshuset såg ut til å vere tomt. Berre eit lite vindauge i første etasje og ei einsleg pære over inngangsdøra var tend. Han gjekk inn på  den gruslagde gardsplassen. Det som såg ut som kjøkkenvindauget, var også utan lys. Garasjedørene stod opne. Inne i garasjen stod det ein gammal Massey Ferguson traktor med frontlessar og eitt flatt bakdekk,  ein tilhengar og diverse traktorutstyr. Nærast våningshuset en stod ein lys, gammal varebil av den typen som gardbrukarar brukar som verktøykasse. Bilen hadde store rustflekker på skjermane og var grå av søle oppetter sidene etter alle vekene med mildvêr og regn.

Hilarius såg seg rundt endå ein gong. Alt var stille. Nesten utan å tenkje gjekk han inn i garasjen og sjekka varebilen. Her var det slepekrok. Naturleg nok, sidan dette var ein arbeidsbil. Han drog fingeren over den rusta kula. Ingen ting som minte om nylonfibrar. Men medan resten av bilen var groskiten, var slepekroken påfallande rein.

 Det slo plutseleg i ei dør. Hilarus gjekk raskt ut av garasjen, ganske beskjemma. Han var ferska i annanmanns garasje, seint på kveld. Det såg ikkje særleg bra ut. Han dikta febrilsk på ei historie om at han hadde interesse for veterantraktorar og ville høyre om Gråtassen var til sals. Men det var ikkje tida for å snakke veterantraktor, forstod han straks. Anders Ulset var på veg ned trappa med det mørke håret i uorden, halvt påkledd med flagrande skjorteflak. I hendene hadde han ei dobbeltløpa hagle.

Hei, Anders, det er berre meg, Hilarius. Eg hadde eigentleg tenkt å ringe på, men så fann eg ut at det var seinaste laget. De hadde kanskje lagt dokker? Han kjende seg ganske dum. Men det var det beste han kunne kome på.

 Kva er det du går og snusar etter, spurde Anders. Det var tydeleg at han ikkje hadde planar om la inntrengaren sleppe med ei orsaking. Anders  gjekk ustøtt ned den høge  steintrappa og ned på gardsplassen. Stemma var skarp, auga svarte og blodskotne. Han sjaga litt då han kom ned på grusen, men hagla han heldt i hendene var retta fjellstøtt mot brystet til Hilarius.

 Hei Anders. Det er Hilarius. Du kjenner meg, ikkje sant? Eg hadde berre eit spørsmål til Anna.

Og kva hadde du tenkt å spørje henne om?

 Nei, det var berre noko  som galt ein blomsterbukett, sa Hilarius. Det kan vente.

 Anna er i London, sa Anders. Han snakka stakkato, i ein hatefull tone. I sin store fullskap hadde han plass til berre ein tanke i hovudet. Nokon hadde trakka over grensene hans. Det ville han ikkje finne seg i.

Ok, sa Hilarius usikkert. Det er ikkje viktig.

 Eg køyrde henne til flyplassen laurdag morgon. Ho skulle til England på kor-seminar og ho kjem ikkje heim før over påske. Og du gjekk altså tre kilometer til fots i motbakke for spørje henne om ein blomsterbukett?

 Eg er på tur med bikkja, forklarte Hilarius og peika mot Topsy. Vi tek det igjen, Anders, sa Hilarius og vifta avverjande medan han halvvegs snudde seg for å gå.

Stopp, ropte Anders Ulset skarpt. Ho gledde seg så veldig til dette korsamlinga. Det er første gongen ho er i utlandet. Og det skal du fan ikkje få lov å kome å øydelegge, freste han.

Eg skal  ikkje øydelegge, Anders. Ta bort denne hagla. Eg blir heilt nervøs.

Det  har du all grunn til. For det sluttar her. Akkurat her, sa Anders.

Realitetane byrja for alvor å sige skikkeleg inn over Hilarius. Han kjende sveitten stod i nakken og blodet dundra gjennom hovudet. Han hadde nok tenkt at Anders kunne truge med våpen i ein pressa situasjon, men at han aldri ville skyte. No tvilte han ikkje på at mannen var livsfarleg. Han låg tynt an. Børseløpa peika stødig mot han. Det som var meir skremmande, var ansiktet til mannen som heldt hagla. Eit andlet, heilt fargelaust og utan mimikk. Det gløda av hat i dei blodskotne auga. Og alt av fornuft såg ut til å prelle av.

 Hilarius sa at det ville gå ut over både Anna og han om han skaut. Dei hadde kjent kvarandre i mange år og arbeidd godt saman i styret for småbåthamna den gongen då dei begge hadde båt. Det gjekk berre ikkje inn. Han var i ein umogleg situasjon, innsåg han. Å gå til åtak ville berre provosere. Det andre alternativet – å stikke av – var ikkje noko betre. Då ville han truleg få ei haglladning mellom skulderblada.

 Faen mann, vi har då vakse opp i same bygda. Du vil vel ikkje skyte meg, gjentok Hilarius ynkeleg.

 Har tenkt det, ja. Det er du eller Anna. Og då blir det du, sa Anders og tok ladegrep.

 

(torsdag )

 Avtalen

 Hilarius kjende adrenalinet pumpe. Han hadde opplevd det før. Når han var desperat og hovudet kokte, fekk kroppen kreative idear. Men det var slett ikkje sikkert at ideane var særleg kloke.

Han gjekk ned på kne og klappa Topsy, som hadde sensa at ikkje alt var harmoni og kvinka uroleg. Hilarius let henne dra ut nokre meter av fleksilenka før han låste bandet. Så drog han bikkja til seg og løyste karabinkroken. Det er i alle fall ikkje nødvendig å blande vesle Topsy inn i dette, sa han med omsorg i stemma. Topsy vart ståande litt forvirra over den uventa fridommen før ho sprang lykkeleg bortover mellom sølepyttane på gardsplassen.

 Ja så, prøver du å sende bikkja for å hente hjelp. Berre gløym det, sa Anders. Kjapt dreia han geværet rundt og fyrte av eit skot etter hunden. Hilarius høyrde Topsy kvinka forskrekka.

 No handla kroppen raskare enn fornufta kunne henge med på. Hilarius spratt opp i ståande stilling, samtidig som han spann 360 grader rundt og sende hundebandet med den tunge karabinkroken i enden i ein boge rundt seg. Han trefte akkurat der han ville. Den tynne nylonsnora snurra seg rundt halsen på Anders fleire gongar.

 Hilarius rykte i bandet med alle krefter. Det hadde festa seg. Anders slepte børsa og tok hendene til halsen. Hilarius rykte til endå ein gong og planta eit brutalt kne i mellomgolvet hans. Anders knakk saman og tumla over ende. Hilarius sette seg på han, samtidig som han heldt stramminga rundt halsen. Anders fikta vilt med armane, men han vart meir og meir medgjerleg. Hilarius greidde til slutt å surra handledda hans saman med hundebandet og knytte dei saman med harde blåknutar. Først når det var gjort, våga han å løyse snora rundt halsen.

 Det var på høg tid. Anders var i ferd med å bli blå. Han  hosta lenge og  kraftig då han fekk luft igjen. Han vart liggjande og harke og spytte ned i grusen. No kom også Topsy tilbake. Ho var uskadd og såg ikkje ut til å bere nag. Med logrande hale slikka ho Anders frydefullt i ansiktet før Hilarius fekk føyse henne vekk.

Hilarius var framleis i kampmodus. Han kjende seg kald og rasjonell. Det første han måtte gjere, var å uskadleggjere våpenet. Han fjerne patronen som var att. Så plukka han ut splinten som heldt geværet saman og stakk den i lomma. Kolben kasta han opp på garasjetaket. Løpet beheldt han, som slagvåpen, i tilfelle han måtte verje seg igjen.

Det trengde han ikkje å uroe seg for. Først no såg Hilarius kor elendig Anders var. Han skalv over heile kroppen. Ringen etter snora rundt halsen hadde blitt mørkeraud. Han låg på bakken, som ein hengd som hadde blitt skoren ned i siste sekund. Aggresjonen var borte. Han prøvde å reise seg, gjekk nokre skritt, men tumla over ende igjen ute på plenen.

Etter ei god stund greidde han å få føtene under seg. Hilarius støtta han opp trappa og fekk plassert han i ein sofa i stova. Han vart sitjande urørleg med føtene på golvet og hovudet i hendene. Anders kokte kaffi og laga eit par brødskiver til han. Han brukte brødkniven for å skjere han fri. Etter ei lang stund greidde Anders å halde koppen med dei dirrande hendene og få i seg nokre slurkar med kaffi. Maten rørte han ikkje.

 Han hadde det ikkje godt, det var lett å sjå. Etter ein times tid med godsnakking, la Anders seg endeleg ned på sofaen. Han vart liggjande med lukka auge. Når Hilarius fleire gongar hadde foreslått at han skulle ringe etter ambulanse, hadde han rykt til. Det kom ikkje på tale, hadde han sagt. Då Hilarius tok fram telefonen likevel, slo han seg heilt vrang.

Det var ikkje forsvarleg å forlate han i ein slik situasjon. Han måtte vere der saman med han gjennom natta. Om han var vaken, skjulte han det godt om natta, tenkte Hilarius. Anders låg urørleg på rygg på sofaen. Det var vanskeleg å vite om han sov. Hilarius la eit pledd over han og installerte seg sjølv i ein øyrelappstol i daglegstova. Der vart han sitjande å sjå på TV nokre timar. Etterpå kunne han ikkje heilt hugse kva han hadde sett. Han duppa av, men vakna ofte og gjekk fleire gongar inn for å sjå til pasienten. Anders sov uroleg med mykje lyd og han kasta ofte på seg.

 I sjutida om morgonen hadde Anders fått beina på golvet igjen. Han gjekk usikkert og famlande ut på badet og vart lenge borte. Då han kom inn att, vart han sitjande i underbukse og t-skjorte og med den mørke luggen ned i panna. Ringen rundt halsen hadde gått frå raudt til blå. Han såg ikkje mykje farleg ut. Han hadde noko på hjartet, sa han med kvesande stemme .

 Det er ikkje noko som hastar, sa Hilarius. Ta deg ein varm dusj og få på deg litt klede. Eg lagar frukost. Så kan vi snakke litt etterpå. Anders reiste seg lydig og tusla ut på badet att. Hilarius høyrde at dusjen kom på. Han sette på kaffitraktaren og gjekk gjennom innhaldet i kjøleskapet. Her var egg og  pølser som han steikte. Eit tørt brød han fann i skuffa, skar han opp og rista på kokeplata.

 Han var nesten klar då Anders kom ut frå badet. Han såg lyseraud ut og var våt i håret, og hadde teke på seg jeans og ein vid strikkegenser med olympiske ringar og påskrifta Lillehammer 1994. Han skalv framleis så mykje på handa at han måtte bruke begge hendene på kaffikoppen, men han fekk i seg litt av maten. Hilarius sat beint imot han og langa inn. Han smilte oppmuntrande. Det er ingen ting som skjerpar appetitten slik som litt dramatikk i kvardagen, prøvde han seg. Men Anders fekk ikkje til å smile tilbake.

 Det var tungt å kome i gang, men litt etter litt byrja Anders å fortelje. Anna hadde miste mor si som heilt ung. Då var det berre ho og han. Anna hadde alltid vore eit følsamt barn. Og det vart verre, ikkje betre etter som åra gjekk. Jentungen var full av angst og hadde problem med å gå på skulen. Anders hadde  gjort så godt han kunne. Han flytta rekneskapskontoret heim. Gardsdrifta hadde han avvikla. Ein så dyr hobby hadde han uansett ikkje råd til, sa han med ein bleik smil. Det hadde gått på eit vis.

Anna var skada, ingen tvil om det. Han hadde kanskje sørga for sterkt då mora døydde. Han hadde ikkje hatt nok overskot til barnet dei første åra. Eller kanskje var ho berre fødd slik. Han visste ikkje. Han hadde gjort så godt han kunne. Det hadde vore problem gjennom heile grunnskulen. Då ho byrja på vidaregåande, var det tendensar til sjølvskading. Og det var skikkeleg alvor, ikkje noko spel for galleriet.

Dei siste to åra hadde det gått betre. Ho hadde delteke på delar av russefeiringa og tok ein grei eksamen. Ho likte å synge og hadde funne seg eit miljø i gospelkoret. I fjor sommar hadde ho fått deltidsjobb i blomsterbutikken. Og no hadde altså ho og nokre andre frå kormiljøet på eiga hand meldt seg på eit stort, internasjonalt korseminar i London. Berre det å reise til utlandet var eit kjempeskritt for henne, sa Anders.

 Så mørkna ansiktet igjen og han hugsa situasjonen han var i. Eg må be om orsaking for at eg truga deg med hagla. Men eg – eg fekk panikk, sa han med ei flat og skjelvande stemme.

 Eg fekk panikk sjølv eg, sa Hilarius.

 Du har nok forstått det alt. Anna hadde gløymt å levere den siste blomsterbuketten. Den hadde blitt ståande att på benken utanfor døra til butikken. Då ho oppdaga det, hadde ho alt slept nøklane inn gjennom brevsprekka i butikken. Ho tok buketten med heim og skulle levere den med bilen min seinare på kvelden. Men ho skulle til London for første gong. Ho var så oppteken med pakkinga at ho gløymde alt anna. Eg oppdaga blomsten først etter at ho hadde lagt seg. Og så køyrde eg og leverte for henne.

Korleis visste du kven som skulle ha pakken, avbraut Hilarius.

Det stod namn på.

 Nei, det gjorde ikkje det, sa Hilarius bestemt.

 Då høyrde eg vel at ho sa det, sa han forvirra.

 Du gjorde ikkje det. Ho hadde jo lagt seg.

Anders sa sitjande utan eit ord. Han såg stivt framfor seg. Så la han hovudet i hendene igjen og sukka tungt.

Det var Anna som køyrde bilen den kvelden, sa Hilarius strengt. Du prøver å gjere deg sjølv til syndebukk. Men det nyttar ikkje. Anna vil jo uansett vite at det var ho som køyrde. Det vil ikkje hjelpe henne det minste om du prøver å ta på deg skulda, slo Hilarius fast.

Anders la hovudet i nevane og nikka svakt. Det er nyttelaust, sa han tungt.

 Hilarius gjekk gjennom handlingsforløpet punkt for punkt: Anna hadde kome heim med buketten til middag. Ho var, som Anders hadde sagt, kanskje så oppskjørta at ho ikkje hugsa leveringa. Men ho hugsa det før ho skulle legge seg. Ho tok bilen til faren og køyrde ut med blomstrane då det nærma seg midnatt. Hos Per Skara var det lukka og låst for natta, så ho sette blomstrane på trappa.

Ho må ha rygga litt for langt bak då ho snudde på gardsplassen, slik at slepekroken hekta i sauegjerdet. Så køyrde ho heimover med gjerdet som ei viftande fane etter bilen. Då ho kom til sentrum, passerte ho Jostein som akkurat var i ferd med å kryssa fylkesvegen. Gjerdet fanga han og slengde han mot skiltet på rundkøyringa. Anna merka ingen ting. Men ho måtte jo ha sett kva som hang der når ho køyrde bilen inn i garasjen og gjekk ut?

 Anders vart sitjande og sjå dystert framfor seg. OK, sa han til slutt. Du har rett i det meste. Ho reiste ut litt over klokka elleve og var tilbake rundt midnatt. Eg stod ute på trappa og tok meg ein røyk då ho kom. Ho sette bilen frå seg i oppkøyrselen. Så hoppa ho ut og sa godnatt.

 Ho hadde ikkje merka nokon ting. Eg såg gjerdet då eg skulle snu bilen og gjere den klar til neste dag. Vi skulle køyre til flyplassen tidleg neste morgon. Det såg ut til å vere blod på nettingen. Eg vart naturlegvis forskrekka. Eg pakka gjerdet inni bak og køyrde nedover mot sentrum for å sjå om det hadde skjedd noko alvorleg. Det hadde det jo. Det forstod eg straks eg såg helikopteret og blålysa nede ved rundkøyringa. Kva skulle eg gjere? Anna ville aldri greie å leve med det at ho hadde skadd og kanskje drepe eit menneske. Ho måtte aldri få vite om det.

Anders pakka sauegjerdet i ein søppelsekk og gøymde det i bilen. Neste dag stod dei tidleg opp. Anna hadde vore opprømt og nervøs. Dei  plukka opp ei venninne på Moa og så køyrde han dei til flyplassen. På heimveg kvitta han seg med gjerdet i ein byggkontainar på Valderøya.

Han køyrde heim og kunne endeleg puste ut fortalde han. No skulle han vere åleine i ei veke. Men uroa hadde han med seg. Tanken på at Anna skulle kome heim og bli konfrontert med at ho var årsak til ulukka, var rein tortur. Men kva kunne han gjere?

 Han hadde byrja å drikke laurdag kveld. Det hadde han halde fram med sidan, heile tida med trugsmålet hengande over hovudet: Snart ville Anna få vite kva som hadde skjedd og falle ned i ein depresjon ho aldri ville kome ut av. Og det ville vere gale, same kva han gjorde.

 Det er ikkje sikkert, sa Hilarius. Det var eit hendeleg uhell. Jostein greier seg bra. Han er ute av sjukehuset om nokre dagar. Og det finst mange gode folk i helsevesenet som kan hjelpe.

Anders fnyste. Helsevesenet kjenner eg. Dei har prøvd alt. Det greier ikkje å hjelpe. Ikkje Anna. Ho lever heilt på kanten og ho har prøvd å ta livet sitt før, sa han motlaust.

 Hilarius såg kor abstinensen herja i han. Det kom til å bli verre. Men det var noko han hadde han erfaring med. Det det var tanken på korleis Anna ville reagere som verkeleg plaga han. Det var ikkje mykje som minte om den uforsonlege Heathcliffe frå Stormfulle Høgder lenger. Det hadde kome noko litt underdanig og krypande over han. Hilarius minte han trøystande om at han var bakfull og  elendig. Det ser nok lysare ut om nokre dagar, prøvde han, men Anders var ikkje mottakeleg for oppmuntring. 

  Det er berre  ein måte å berga Anna på. Ho må aldri få vite kva som skjedde, sa han prøvande.

  Det blir nok vanskeleg, svara Hilarius.

 Eg forstår det, sa Anders. Men så langt er det berre du og eg som veit kva som skjedde.

 Eg er ikkje sikker på at eg forstår kvar du vil no, sa Hilarius.

 Kan vi ikkje berre la det ligge? Halde kjeft om det begge to. Slik at Anna slepp å ta dette innover seg?

Hilarius tenkte ei stund. Han hadde tenkt litt på det gjennom natta og. Naturlegvis er det ei alvorleg sak å skjule sanninga. Både som pressemann og som samfunnsborgar var det hans simple plikt å rapportere saka, formante han seg sjølv. På den andre sida: Det ville også vere ei alvorleg sak å kaste ein labil person ut i ein djup depresjon. At folk fekk vite at det var Anna som hadde køyrt ulykkesbilen, ville knapt hjelpe nokon. Og så no, som det såg ut til at ho klarte seg betre.

Han vog litt på kven det var rett å vere lojal om. Han mintest den manande røysta til Sverre Tom om pensjonistane som som meir enn nokon burde skulle ta rolla som frie og ansvarsfulle borgarar. Det skulle vere lov å gjere ein feil og gå på ein smell. Han retta seg opp og kremta. Ja, eg trur vi går for eit moratorium, sa han høgtideleg.

Eit kva? spurde Anders.

Eg meiner ein avtale. Om å la nåde gå for rett. Vi snakkar ikkje meir om det, rett og slett.  Ikkje om at det var Anna som køyrde ulykkesbilen. Ikkje at du prøvde å skyte meg. Viss du frå di side lovar å halde kjeft om at eg prøvde  kvele deg med hundebandet etterpå, vel og merke. Det får bli mellom oss. Avtale?

 Avtale, sa Anders. Han rekte fram ei dirrande hand og tok Hilarius alvorleg i neven. Det bleike andletet sprakk opp i ein skeiv smil: Avtale! Dette skal eg aldri gløyme deg for, Hilarius, sa han tjukk i halsen og blank i auga. Moratorium, du. Ja, viss det er det du vil kalle det. Vi får kalle det eit skikkeleg påskemoratorium., sa han sakte.

 

 

(nokre veker seinare)

Bevisets stilling

Påkøyrsla ved rundkøyringa i sentrum vart aldri oppklart, endå kravet frå publikum var unisont. Den som forlet eit blodig menneske i vegen utan å hjelpe, fortente den strengaste straff, det var alle samde om. Eg kan ikkje forstå korleis eit menneske kan leve med å ha gjort noko slikt, hadde Sverre Tom sagt då Hilarius trefte han på Kiwi ein laurdag formiddag. Hilarius sa seg samd. Men det var altså ingen mistenkte og ingen spor.

 Frå politiet si side hadde det blitt jobba ein del med teorien om mishandling i forkant av ulykka. Såra og fragmenta av nylontau i såra på ryggen til Jostein hadde absolutt peika i den retninga. Men då Jostein endeleg kunne avhøyrast, slo han effektivt beina vekk under teorien. Han hadde forklart at han gjekk heimover frå puben fredag kveld. Han måtte  tilstå at han hadde teke ein snarveg og ikkje brukt gangfeltet på sørsida av trafikkøya som han skulle. Det skulle heller ikkje stikkast under ein stol at han  hadde vore kamrande, møkhakkande full, som han uttrykte det. Men at han skulle vere bortført og banka opp av ukjende personar før han vart påkøyrd, det trudde han at han ville ha hugsa. Han hadde sagt det utan snev av sarkasme.

Han meinte å hugse at han hadde skreva over autovernet ti-tjue meter sør for rundkøyringa. Plutseleg hadde alt blitt svart. Så visste han ikkje noko før han vakna på sjukehuset. Hugsa han verkeleg ikkje ein einaste detalj. Fargen på bilen, til eksempel, hadde Edle Lerche spurt. Nei, ikkje ein ting. Det vart berre plutseleg svart. Same kor mykje han prøvde, kunne han ikkje seie noko om kva som hadde treft han.

 Og det bad han meg om orsaking for. Var ikkje det ein rar ting å seie, hadde Edle spurt Hilarius sånn reint privat seinare. Hilarius spekulerte villig. Jostein var ein kar som aldri hadde fått noko særleg frå samfunnet. No sat han der etter å ha fått god pleie sjukehuset og blitt respektfullt avhøyrt av sjølvaste lensmannen. Han syntest kanskje at han gjerne skulle ha hjelpt endå meir til, slik at lensmannen kunne få løyst mysteriet sitt og bli ferdig med saka. Men så hadde han ikkje meir å fortelje.

 Edle hadde i staden konsentrert om å kartlegge trafikken på ulykkesstaden. Ulykkesbilen må ha kome sørfrå. Nokre bilførarar melde seg sjølv. Ei liste over bilane som  hadde vore med ferja over fjorden mellom klokka 23 og 0040 gav eit par bilnummer til. Alle køyretøya vart sjekka for spor etter ein påkøyrsel og bilførarane vart avhøyrde. Ingen ting gav resultat. Det enda seinare med at saka mot den ukjende ulykkessjåføren vart lagt vekk. Av mangel på bevis. Og total mangel på mistenkte.

 For Jostein skulle ulukka også bli ei slags lukke og ein ny start. Han vart skriven ut frå sjukehuset etter ei veke. Fredag etter påskehelga kom han heim i drosje med ikkje mindre enn tre blomsterbukettar i fanget. Den eine var frå naboar i gata der han budde. Den andre kom endå meir overraskande frå Anders Ulset, ein mann han aldri hadde snakka med og som elles ikkje var kjend for å strø om seg med blomster. Han vart ønskt hjarteleg velkomen heim. Den tredje og største buketten var frå stamgjestene på fotballpuben. Dei ønskte han god betring og velkommen tilbake i miljøet så snart han var frisk nok. «You’ll never walk alone!», stod det  på kortet som Effeffeff hadde fått i oppdrag frå fotballbordet å skrive på og som Anna i blomsterbutikken hadde hjelpt han å velje ut.

 Fjorten dagar etter påske, framleis på krykker, sat Jostein saman med fotballgjengen på puben og  drakk påspandert øl medan han fortalde om sine opplevingar. Tidlegare om ettermiddagen hadde dei sett  kampen Liverpool  - Newcastle United direkte på TV. Det hadde vore stor stemning i lokalet. Saman med eit tjuetal supporterar hadde Jostein stått og brølt av alle krefter då ein Newcastle-spiss heilt ut av det blå trengde seg gjennom Liverpool-forsvaret og lobba ein ball inn bak den sjanselause keeperen. Men favorittlaget sikra seg sigeren likevel, med to rappe scoringar like etter pause.

 Jostein hadde vore ein einsam ulv som stod utanfor fellesskapen. No etter ulukka, hadde han fått noko av ein kjendis-status. Kanskje fotballen kunne gi han litt av den fellesskapskjensla han mangla då han voks opp, tenkte Hilarius. I alle fall for ei stund.

 Han kjende seg fornøgd med innsatsen sin. Han hadde spela høgt og kome ned på beina. Det var litt trist, naturlegvis, at ingen skulle få vite om kor resolutt han hadde handla både med å få Ole-Petter til å melde seg og korleis han så elegant hadde avvæpna ein sanselaus mann med hagle. Same kor gammal ein blir, sluttar ein aldri å lengte etter samfunnets klapp på skuldra, men dette var noko han aldri kunne skryte av, tenkte Hilarius.

 Lensmann Edle Lerche var ikkje like fornøgd. Hennar første sak som lensmann skulle altså bli ei uoppklart trafikkulykke der ho aldri skulle finne bilføraren som stakk av. Det var eit nederlag at ho ikkje hadde kunna dra vedkomande for retten og få han straffa, tykte ho.

Reint privat hadde vårsola skine varmt og velsigna på Edle og Hilarius. Etter påskehelga hadde dei vore saman kvar ettermiddag. Dei hadde måla og flikka der utleigaren hadde teke for lett på det. Flyttelasset skulle berast ut av garasjen og opp i andre etasje av firemannsbustaden i Langmyrvegen. Han hadde skrudd saman Ikea-bord og festa speglar og hyller på smuldrande gipsveggene og med mykje plunder montert ein blytung peisomn i stua. Med felles strev greidde dei å setje saman den nye dobbeltsenga etter først å ha leite lenge i kaoset av kartongar etter skruane som høyrde  til.

Som takk for innsatsen, hadde ho  bede Hilarius ut på middag på hotellet. Det var lagt opp som  ein romantisk middag for to, med fleire rettar og vin. Det hadde lege i lufta ei stund og søt musikk hadde oppstått, som dei brukte å seie i etterkant når dei skulle forklare kva det var som hadde ført dei ihop.

Der i den nesten tomme matsalen på hotellet måtte legge band på seg for ikkje å halde hender og le så fjollete at det det ville bli endå meir folkesnakk. Men det var uansett for seint, hadde dei oppsummert då dei gjekk tett omslynga oppover mot Langmyrveien seinare på kvelden. So tenåringar hadde dei lista seg fnisande opp den knirkande trappa, så ikkje naboen i første etasje skulle høyre dei. Då dei kom inn, hadde dei dumpa lattermilde opp i dobbeltsenga og fann fram til kvarandre for første gong under ei enkel og alt for knapp sommardyne utan trekk.

Etter tre år i rolla som sørgjande enkemann og einsleg hadde Hilarius opna opp si hjartedør og invitert Edle Lerche inn, både med og utan uniform. Dei var kjærastar i seks veker. Det var fint så lenge det varte. Det var trist at det tok slutt så raskt. Men for Hilarius var det i alle fall noko å leve på ei stund. Å ha og å ha inkje, hadde han snusfornuftig snakka seg sjølv til rette då det var slutt og han igjen var tilbake i tosemda med Topsy.

Edle hadde først vore veldig med på leiken. Så merka Hilarius etter kvart ei viss nøling når dei møttest. Etter kvart vart ho nærast brydd og glei meir og meir unna når han ville gi henne eit kjærteikn. Fleire gongar hadde ho spurt kor viktig han tykte det var å ikkje skjule noko for partnaren i eit forhold. Skjuler for eksempel du noko for meg, hadde ho spurt. Nei, han hadde ikkje så mykje å skjule, hadde han svart, men tenkte i sitt stille sinn at ho kanskje hadde fått mistanke om det hemmelege påskemoratoriet han hadde gått inn i. Det var godt meint, men like fulllt eit svik mot henne både som lensmann og fortruleg kjærast.

 Men det var ikkje dit ho ville, det forstod han seinare. Ho ville at han skulle spørje henne om det same, slik at ho kanskje kunne våge å fortelje han kva som hadde kome mellom dei. For noko gale var det, hadde Hilarius forstått i fleire veker alt. Derfor hadde han bange aningar då ho ringde og sa ho ville be han  på middag på hotellet igjen. Ho sa det i telefonen med ei med flat og nøytral stemme. Då han kom inn i matsalen, sat ho alt ved bordet, bleik og alvorleg med telefonen framfor seg. Ho reiste seg og klemte han, forsiktig og formelt.

 Dei bestilte maten og samtalen gjekk litt i stå medan dei venta. Endeleg sa ho noko: Du er slik ein god og triveleg mann på alle måtar, Hilarius. Klok og morosam. Eit funn som kjærast. Eit menneske som det ville vere fint å bli gammal saman med.

  Det var det, tenkte han. Slik snakkar berre ei som er i ferd med å slå opp.

 Ting hadde skjedd, ting som ho ikkje hadde fortalt han, heldt ho fram. I det siste hadde ho hatt telefonkontakt med han som ho var kjærast med i Kristiansand og som ho nærast hadde flykta frå. Dei hadde gått frå kvarandre som uvener. No ringde han og bad henne om å kome tilbake. Visst hadde dei gått kvarandre på nervane då dei var hemmeleg par på same arbeidsplass. No hadde han forstått at dei måtte gjere det offentleg og satse på kvarandre.

Han hadde fått tilbod om ein jobb i Politidirektoratet i Oslo. Ho kunne få tilbake sin gamle jobb i Kristiansand. Det ville bli helgependling på dei. Og så fekk dei sjå. Dei siste veke hadde ho tenkt og tenkt. No kjende ho seg sikker. Det var tungt å måtte velje mellom to så gode menn, men ho måtte velje gamlekjærasten, sa ho med tårer i auga.

 Hilarius tok imot meldinga med tilsynelatande ro. Han hadde aldri vore nokon mann med store fakter. Han var på sett og vis budd på det som skulle kome. Det ville i alle fall ikkje tene til noko å  lage oppstyr. Aller minst her, i matsalen på hotellet, med to andre par frå bygda til stades. Dei var einige om å skiljast som vener. Dei heldt hender og såg kvarandre sørgmodig i auga. Begge ville ta rekninga og dei krangla litt om det.

Etter det skjedde ting raskt. Flyttelasset vart pakka og sendt tilbake der det kom frå. Edle hadde bestilt eit rådyrt flyttebyrå denne gongen. Gamlelensmann Herlofsen var tilbake frå cruise, brun og i godt humør, og kunne gjerne tenkje seg vere lensmann ei stund til. Så pass at dei  fekk lagt kontoret ned, for det var vel det dei ville? Han måtte nok seie at det var innmari fortærande at dei  aldri skulle få slått kloa i bilføraren som hadde maltraktert Jostein så forferdeleg. Men det var ikkje sikkert han heller hadde greidd å løyse gåta, la han romsleg til. Han kom til å ha saka i mente. Men så langt: Case closed.

Så var alt tilbake til det gamle. Hilarius gjekk sine turar med Topsy og sjølvmedisinerte kjærleiksnauda si seg med vidare rehabiliteringsarbeid i huset. Elles følgde han nøye med nyhende i media, meir av gammal vane enn fordi han heilt hadde klart for seg kva han skulle bruke det til. Han hadde begynt å gi seg sjølv ein bukett med roser eller tulipanar kvar fredag. Då stilte han i Blomsterbutikken tidleg, medan det enno var stille i butikken. Slik vart han kjend med vesle Anna Ulset. Ho var ei spinkel jente med stort krushår og  brune auge bak store briller. Eit yndig vesen, ingen tvil om det. Etter nokre veker hadde dei funne ein så god tone, at  Anna blygt hadde invitert han til konsert med gospelkoret i kyrkja på pinseaftan. Han hadde med glede takka ja.

Då koret stod oppstilt framfor altarringen, sat det to godt vaksne menn i lag på første benk og kjende seg spesielt inviterte. Folk stussa litt over at akkurat desse to sat saman. Det var ikkje så lett å forstå kva dei hadde til felles. Det var Hilarius, enkjemann og pensjonert bladfyk, ivrig mosjonist og sist sett hand i hand med den nye lensmannen som  kom og så forsvann igjen. Han sat der saman med  Anders Ulset, noko yngre, men også han enkjemann gjennom mange år. Drikkfeldig og krakilsk, men også kjend som ein god far. Begge sat med blikket vendt mot høgre side av koret der Anna stod som ei lilje blant sopranane. Begge sat og såg på henne med varme og faderleg byrgskap i blikket.

 Då konserten var slutt, var det dei to mennene på første benk som begeistra leia den taktfaste klappinga og fekk med seg det spreidde publikummet til å  krevje eit ekstranummer. Det blir ein låt som om håp. Og håp må vi alle ha og passe på å gi vidare, sa dirigenten og foreslo allsong. Koret hadde gitt  den melankolske Di Derre-hiten eit jublande gospel-arrangement. Med store armrørsler og eit manande smil greidde dirigenten å få eit tregt publikum til å synge  med:

«Men sårene har grodd,
jeg hadde aldri trodd
at hjertet kan leges med bokstaver,

og med håp, håp, håp...»

 

Nyss, (lokalavis for Sykkylven  og Stranda 2021) 

---

 [KT1]